|
, την οικοδομή, τη δόμηση, τις κατασκευές και τις υπεραξίες της γης, η προστασία της φύσης , μια μορφή χρήσης γης από την οποία κανείς στην ουσία δεν προσπορίζεται άμεσα κέρδη ούτε οικονομικά ούτε πολιτικά (ψήφους) -αλλά μόνο μακροπρόθεσμα το σύνολο της κοινωνίας- δεν είχε και δεν έχει ακόμη την υποστήριξη των κομμάτων, των πολιτικών, των κυβερνώντων και της κοινωνίας (πέραν μιας ισχνότατης μειοψηφίας).
Μιλώντας κανείς για τους ΦΔ στην Ελλάδα και τη διαχείριση των ΠΠ οδηγείται αναγκαστικά να μιλήσει για το σύνολο της λειτουργίας του κράτους και των θεσμών αλλά και για τις κρατούσες νοοτροπίες του κοινού και το βαθμό εφαρμογής των νόμων.
Ξεκινώντας κανείς να δει τι ισχύει σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες σχετικά με τη διαχείριση ΠΠ και τους φορείς που τις διαχειρίζονται ώστε να μπορέσει να αντλήσει καλά στοιχεία που θα μπορούσαν να βοηθούσαν το σύστημα στην Ελλάδα καταλαβαίνει αμέσως ότι για να το κάνει αυτό θα πρέπει να δει ταυτόχρονα το σύστημα διακυβέρνησης, νόμων και ηθών, τις επικρατούσες νοοτροπίες, αξίες, διοίκησης και οργάνωσης, παιδείας, φιλοσοφίας εντός του οποίου λειτουργεί το σύστημα των προστατευόμενων περιοχών. Πρέπει να υπάρχει βαθύτατη γνώση των κοινωνικών, ιστορικών και θεσμικών θεμάτων που υφίστανται σε μια άλλη κοινωνία ώστε να μπορέσει κανείς να αντλήσει πραγματικά και χρήσιμα συμπεράσματα. Ο ομιλών δεν διαθέτει τόσο πολύ βαθιά γνώση. Δεν επιλέγω να μιλήσω για τη Γαλλία μόνο διότι γνωρίζω καλύτερα το σύστημα ΠΠ της, αλλά και διότι η όλη προσέγγιση και φιλοσοφία σχετικά με την ίδρυση και λειτουργία των Φυσικών Περιφερειακών Πάρκων δεν διακρίνεται από την κυριαρχία της παροχής αντισταθμισμάτων όπως στις αγγλοσαξωνικές χώρες αλλά από φιλοσοφία διαπραγμάτευσης και συμφωνιών που ταιριάζει καλύτερα στις ειδικά δύσκολες συνθήκες της Ελλάδας.
Διαπιστώσεις
2. Στην Ελλάδα ισχύουν πολλά από τα παραπάνω και για διάφορους λόγους η προστασία της φύσης και των ΠΠ έχει παραμείνει για χρόνια ουσιαστικά στο επίπεδο της ρητορικής. Στο επίπεδο των πολιτικών και των κομμάτων, είτε απουσιάζει πλήρως η πολιτική βούληση και το περιβάλλον θεωρείται εμπόδιο στην ανάπτυξη (παράδειγμα σαφές και δεδηλωμένο ο σημερινός υπουργός δημοσίων έργων και «περιβάλλοντος» ), είτε και αν υπάρχει πολιτική βούληση η εφαρμογή της προσκρούει σε τεράστια πρακτικά εμπόδια που δεν σχετίζονται με την περιβαλλοντική νομοθεσία, αλλά με ένα σωρό άλλες που αφορούν τη διοίκηση, τη χωροταξία, την αξία τη γης, τη γεωργία και την κτηνοτροφία, τον τουρισμό, την οικονομία, την έλλειψη πρόβλεψης, πρόληψης, σχεδιασμού και συντονισμού, τη μη εφαρμογή των νόμων και συσσωρευμένες και εγκαθιδρυμένες στρεβλώσεις, κλπ.
ΣΤΗ ΓΑΛΛΙΑ
Γενικώς στη Γαλλία οι πολιτικές δεν αλλάζουν τόσο εξώφθαλμα από μια κυβέρνηση σε άλλη.
Οι πολίτες έχουν περισσότερη μνήμη και απαιτούν μεγαλύτερο βαθμό συνέπειας ανάμεσα σε λόγια και έργα από τους πολιτικούς και τους τιμωρούν για ασυνέπεια. Οι προ-εκλογικές και μετεκλογικές δεσμεύσεις έχουν πολύ περισσότερο νόημα. Οι νόμοι κατά κανόνα εφαρμόζονται. Η λέξη δέσμευση έχει πολύ διαφορετικό βάρος στις δυο χώρες.
Οι βασικές κατηγορίες ΠΠ είναι δυο : Τα Εθνικά Πάρκα και τα Φυσικά Περιφερειακά Πάρκα. Η ίδρυση και η διαχείριση των πρώτων είναι ευθύνη κυρίως του κεντρικού κράτους, η διατήρησή τους είναι αδιαπραγμάτευτη, θεωρείται ότι διαφυλάσσουν τα πιο σημαντικά τμήματα της φυσικής κληρονομιάς της χώρας (τοπία, άγρια ζωή), δεν κατοικούνται ή κατοικούνται από μικρές κοινότητες, η διαχείρισή τους δεν είναι προϊόν δημοκρατικών διαδικασιών αλλά σχεδόν εκ των άνω επιβολής και εκπορεύεται και χρηματοδοτείται από το Παρίσι. Η διαχείρισή τους μπορεί να εκπορεύεται από το Παρίσι, και από το Συμβούλιο Διαχείρισης και τη Μόνιμη Επιτροπή για τα Εθνικά Πάρκα της χώρας αλλά βασίζεται σε γραπτές –δεσμευτικές συμφωνίες ανάμεσα στην κεντρική εξουσία και τις τοπικές, νομαρχιακές και περιφερειακές αρχές.
Τα Φυσικά Περιφερειακά Πάρκα έχουν σημαντικές διαφορές. Και αυτά θεωρείται ότι περιέχουν σημαντικά στοιχεία της φυσικής κληρονομιάς της χώρας, αλλά περιέχουν και ζωντανές και συχνά μεγάλες ανθρώπινες κοινότητες και δραστηριότητες με την ανάπτυξη, και την κοινωνική και οικονομική ευημερία των οποίων πρέπει να συνδυαστεί η προστασία της φύσης. Η διαχείριση αυτών αντίθετα με τα Εθνικά Πάρκα, επιβλέπεται μεν από το κράτος, αλλά είναι κύρια ευθύνη των περιφερειών, χρηματοδοτείται συλλογικά από το κράτος, τις περιφέρειες, τους τοπικούς δήμους και κοινότητες και άλλους πόρους. Η ίδρυσή τους δε δεν γίνεται από πάνω προς τα κάτω αλλά πρέπει να υπάρξει πρόταση προερχόμενη από τοπικούς, νομαρχιακούς ή περιφερειακούς φορείς την οποία μπορούν να αποδεχτούν ή όχι οι τοπικές κοινωνίες ακόμη και με δημοψήφισμα. Η δε μόνιμη κήρυξή τους γίνεται μετά από δοκιμαστική περίοδο 10 ετών. Οι γενικές αρχές που διέπουν τη λογική των ΦΠΠ είναι η αποθάρρυνση δόμησης και δημιουργίας μεγάλης κλίμακας υποδομών, η ανάπτυξη μιας πολυσχιδούς οικονομίας, συμβατής με τη διατήρηση των παραδοσιακών τοπίων και της ποιότητας ζωής της επαρχίας. Οπωσδήποτε ο βασικός μοχλός υλοποίησης αυτών των πολιτικών και αρχών είναι μέσω του τουρισμού.
είναι ότι η προστασία του περιβάλλοντος έχει ιεραρχικά την υψηλότερη θέση ανάμεσα στους άλλους στόχους του Πάρκου. Κάθε 3-5 χρόνια τα μέλη του ΔΣ συμφωνούν σε ένα διαχειριστικό σχέδιο για το Πάρκο, που σημαίνει ότι και υπάρχουν δεσμεύσεις από τους φορείς για τον προϋπολογισμό του πάρκου που ανανεώνονται κάθε 3-5 χρόνια. Πράγμα επίσης που σημαίνει ότι μπορούν να γίνουν δεσμεύσεις για 3-5 χρόνια και φυσικά να υπάρχει σεβασμός αυτών των δεσμεύσεων από τους φορείς ανεξάρτητα από κόμματα, κυβερνήσεις, νομάρχες, δημάρχους και αλλαγές τους. Ο βασικός ρόλος των ΦΔ των ΦΠΠ της Γαλλίας είναι επίσης ρόλος εξασφάλισης διαβουλεύσεων και διαπραγματεύσεων και ελάχιστα ως καθόλου εξασφάλισης αποζημιώσεων και ισοσταθμισμάτων (αν και στην πράξη καμιά διαπραγμάτευση δεν μπορείς να κάνεις χωρίς αντισταθμίσματα).
Με δυο κουβέντες, αν συγκρίνει κανείς το νομικό και θεσμικό καθεστώς των ΦΔ ΠΠ στη Γαλλία (όσο αφορά τα ΦΠΠ) και στην Ελλάδα θα βρει μεν διαφορές, αλλά οι ομοιότητες θα υπερισχύσουν. Τα προβλήματα που έχουν να λύσουν είναι ίδια, οι ανάγκες παρόμοιες, η δομή σχεδόν ίδια (ΔΣ, διοικητικό και επιστημονική στελέχωση). Εκεί όμως που οι διαφορές είναι τεράστιες είναι στο νομικό, πολιτιστικό και θεσμικό πλαίσιο μέσα στο οποίο λειτουργούν οι δυο φορείς, το θεσμικό καθεστώς που διέπει τις ΠΠ στην Ελλάδα και στη Γαλλία, τη νοοτροπία κοινού και αρχών (διοικούντων) περί την προστασία της φύσης, τη νοοτροπία κοινού και αρχών σχετικά με την έννοια δέσμευση, ορθολογισμός και συνέπεια και βεβαίως τεράστιες διαφορές όσον αφορά τον τρόπο ίδρυσης και χρηματοδότησης των ΠΠ. Επίσης υπάρχουν σοβαρές διαφορές στο βασικό θέμα του ελεγκτικού μηχανισμού μια και στη Γαλλία υπάρχει ειδική υπηρεσία που μπορεί να εφαρμόζει φύλαξη ενώ στην Ελλάδα όχι.
Διαφορές σε επίπεδο φιλοσοφίας, κήρυξης και λειτουργίας ΠΠ.
Στη Γαλλία:
Η ίδρυσή τους, προτείνεται από την Α’ βάθμια και Β’ βάθμια αυτοδιοίκηση, και παγιώνεται μετά από 10 χρόνια δοκιμής.
Ακόμη και μέσα στα ΦΠΠ υπάρχουν περιοχές απόλυτης προστασίας που πραγματικά συμβαίνει αυτό που δηλώνει το όνομα τους. Όσες περιοχές απόλυτης προστασίας είναι μέσα στην περιοχή, είναι πραγματικά περιοχές χωρίς χρήστες (εκτός αν αλλιώς αποφασιστεί από τη διοίκηση).
Βασικοί, θεμελιώδεις στόχοι και αρχές διαχείρισης κάθε πάρκου διατυπωμένοι από την αρχή με σαφήνεια σε μια χάρτα.
Στη Γαλλία:
Διαφορετική παιδεία ως προς τις έννοιες πατρίδα, κοινό καλό, κοινή περιουσία.
Ισχυρότατο οικολογικό κίνημα.
Οι νόμοι γίνονται για να εφαρμόζονται και εφαρμόζονται. Ισχυροί ελεγκτικοί μηχανισμοί.
Ορθολογικά συστήματα αποφάσεων και εφαρμογής τους.
Νομικά κείμενα προσεκτικότερα διατυπωμένα
Διαφορετικό βάρος της έννοιας δέσμευση. Οι πολίτες, οι αιρετοί και οι διοικούντες εν γένει σέβονται πολύ περισσότερο την υπογραφή και το λόγο τους.
Διοικητικός μηχανισμός που δουλεύει ανεξάρτητα από αλλαγές και διαδοχές κομμάτων στη κυβέρνηση και στην τοπική αυτοδιοίκηση και -σε κάποιο βαθμό- ανεξάρτητα από κομματικές και πελατειακές πιέσεις.
Αυστηρό και εφαρμοζόμενο χωροταξικό πλαίσιο. Οι αλλαγές χρήσεων γης είναι έτσι ένα γεγονός μεγάλης σημασίας για το οποίο πρέπει να συντρέχουν σοβαροί λόγοι, είναι προϊόν συναίνεσης και διαπραγματεύσεων. Δεν υπάρχει δηλαδή το λάθρο ροκάνισμα από τη δόμηση.
Δεν υπάρχει εκτός σχεδίου δόμηση και έτσι δεν υπάρχει οικονομική σπέκουλα από ιδιωτικά συμφέροντα στην αξία της γης. Ο κάθε ιδιοκτήτης ξέρει τι μπορεί να κάνει και τι όχι με τη γη του, καθώς και τη δυνάμει οικονομική της αξία.
Τοπικό πλαίσιο-Φορείς Διαχείρισης
Στη Γαλλία:
Συμπερασματικά
Ορισμένα από τα προφανή που συμβαίνουν με καλύτερο τρόπο σε μια άλλη χώρα και θα θέλαμε να τα υιοθετήσουμε δεν μπορούμε, απλώς και μόνο διότι εξαρτώνται από ευρύτερες συνθήκες που δεν επιβάλλονται αλλά διαμορφώνονται σε μεγάλα βάθη χρόνου. Σίγουρα δεν μπορεί κανείς στο πλαίσιο μιας σύντομης παρουσίασης να επιχειρήσει προτάσεις για μια συνολική αναδιάρθρωση της ελληνικής παιδείας, διοίκησης, αναπτυξιακών στρατηγικών κλπ.
Επίσης υπάρχουν μερικά δεδομένα τα οποία ισχύουν αλλά τα οποία δεν μπορούν να αποτελέσουν προτάσεις για βελτίωση (π.χ. η διαφορετική νοοτροπία περί ορισμένων θεμάτων). Η κουλτούρα, οι κοινωνίες και η ιστορία των λαών και των κοινωνιών είναι πολύ διαφορετικές.
Από την ως τώρα γνώση του ομιλούντος προκύπτουν μια σειρά σημείων στα οποία θα έπρεπε να δώσουμε μεγάλη σημασία ώστε να βελτιωθεί το σύστημα των ΦΔ (αλλά δεν είναι κατ’ ανάγκη συμπεράσματα που προκύπτουν από τη γνώση του τι συμβαίνει στη Γαλλία ή σε άλλες χώρες του εξωτερικού).
Σχετικά μακρόχρονος σχεδιασμός που να μπορεί να βασιστεί και να συνδυαστεί με δέσμευση, εξασφάλιση και σταθερότητα ροής της χρηματοδότησης.
Με την ίδρυση ΠΠ να υπάρχει μια χάρτα με αρχές και στόχους της λειτουργίας τους και ιεράρχηση των προς προστασία πολύτιμων στοιχείων τους. Σοβαρότατων συνεπειών η έλλειψη τέτοιων κειμένων στην Ελλάδα.
Οι εκπρόσωποι των διαφόρων αρχών και φορέων στα ΔΣ να μη διορίζονται από το κράτος αλλά να υποδεικνύονται από την τοπική αυτοδιοίκηση και τους άλλους τοπικούς ή εθνικούς φορείς.
Να έχουν τη δυνατότητα οι δήμοι και οι νομαρχίες να δημιουργούν σώμα φύλαξης των ΠΠ που θα δραστηριοποιείται μέσα στους ΦΔ.
Οι ΦΔ είναι κατ’ εξοχή όργανα διαβουλεύσεων, διαπραγματεύσεων, συντονισμού μεταξύ των διαφόρων κρατικών και μη φορέων και των τοπικών κοινωνιών, των ιδιωτών και των διαφόρων επιπέδων αυτοδιοίκησης. Παρά τα άλλα πολλά προβλήματα, ποτέ δεν θα μπορέσουν να παίξουν το ρόλο αυτό στην Ελλάδα αν η πολιτεία που δημιούργησε 27 από αυτούς και τους εγκατέλειψε στην τύχη τους δεν τους στηρίξει τουλάχιστον ενημερώνοντας τον κρατικό μηχανισμό και τις διάφορες μορφές διοίκησης για το ρόλο και αυξάνοντας έτσι το κύρος τους.
|
στην ενότητα του συνεδρίου