Συνέντευξη του κ. Βαγγέλη Μαρκατσέλη υπευθύνου του Κέντρου Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης (Κ.Π.Ε) Στυλίδας, της κας Εύης Ευτυχίου, κοινωνιολόγος, εκπρόσωπος της Κυπριακής ΜΚΟ Οικογνωσία (Κέντρο περιβαλλοντικής έρευνας και ενημέρωσης) και της κας Αλντόνα, ψυχολόγος, βουλευτής της Λιθουανίας και εκπρόσωπος Λιθουανικής ΜΚΟ για άτομα με σκλήρυνση κατά πλάκας, στον Γιάννη Ζήση, με θέμα το Πανελλήνιο σχολικό δίκτυο «γεωμυθολογικά μονοπάτια» και τη δράση μέσω αυτού για το πρόγραμμα «γεωμυθολογικά μονοπάτια της Ευρώπης», καθώς, και τη σχέση της μυθολογίας με τις κλιματικές αλλαγές.
Το δίκτυο «γεωμυθολογικά μονοπάτια της Ευρώπης» ξεκίνησε με αφορμή μια ημερίδα για τις φυσικές καταστροφές στην περιοχή της Λαμίας. Εκεί, οι καθηγητές Μαριολάκος, Ζερεφός κ.ά. ανέπτυξαν τη θέση ότι «οι κλιματικές αλλαγές συνέβαιναν πάντα στην ιστορία και ότι αυτοί αποτυπώθηκαν μέσα σε μύθους» ως μηχανισμός πανανθρώπινης μνήμης.
Ο κος Μαρκατσέλης ως ακροατής στην ημερίδα και στέλεχος του Περιβαλλοντικού Κέντρου Εκπαίδευσης στην περιοχή της Λαμίας, βρήκε στον μύθο ένα εύληπτο μέσο ανάπτυξης της περιβαλλοντικής συνείδησης και όχι μόνο των νεαρών μαθητών. Μια εγκριθείσα πρόταση στα πλαίσια Ευρωπαϊκού προγράμματος, με τίτλο «γεωμυθολογικά μονοπάτια της Ευρώπης ήταν το επόμενο βήμα, με τη συνεργασία του Κ.Π.Ε. Στυλίδας, της Κυπριακής ΜΚΟ «Οικογνωσία» και της Λιθουανικής ΜΚΟ που σκοπό έχει την συνδρομή ατόμων με σκλήρυνση κατά πλάκας και που αξιοποιεί την έρευνα γύρω από αυτή τη σχέση του μύθου με τις πραγματικές φυσικές καταστροφές και το περιβάλλον, σαν μέσο ολιστικής ψυχοθεραπείας και την συνεργασία του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Η έρευνα γύρω από τη σχέση του μύθου με την πραγματικότητα αποκαλύπτει ότι τα πλανητικά σημεία κρίσης υπόκειται σε μια «κυκλικότητα» που πιθανόν να υποδεικνύουν την ύπαρξη κάποιου αδιάγνωστου ακόμη φυσικού ή κοινωνιολογικού νόμου. Η σύνδεση σε κάθε παγκόσμιο μύθο των φυσικών καταστροφών με την αποτυχία του ανθρώπου να βιώσει χαρά στο μερισμό και νόημα ζωής στην προσφορά και τη δικαιοσύνη και την απόδοση αυτών των καταστροφών με τη μορφή τιμωρίας από τους θεούς, δεν επιτρέπει απλώς τη λειτουργία μιας συλλογικής μνήμης αλλά και τη συσσώρευση μιας υπαρξιακής φυλετικής εμπειρίας ζωής. Με όρους ψυχολογίας του Καρλ Γιούνγκ, οι μύθοι αποτελούν «προβολές του συλλογικού ασυνείδητου», που πάντα είναι ενήμερο της παράδοσης του ανθρώπου στο φόβο, την απληστία και τη βία.
Οι μύθοι αποτελούν «μια παγκόσμια μνήμη, γνώση, και μορφή ψυχολογικής επικοινωνίας» και η απόδοση των φυσικών καταστροφών στις εσφαλμένες ανθρώπινες επιλογές μέσα από την μορφή του μύθου, συμβάλει στην συνειδητοποίηση της σημασίας των ανθρώπινων επιλογών και των επιπτώσεών τους στο περιβάλλον και στη ζωή γενικότερα. Εξάλλου, η εποικοδομητική εστίαση της προσοχής σε αυτές τις «προβολές του ασυνείδητου», σε αντίθεση με την περιφρόνηση και απόρριψή τους, αποτελεί ένα υγιή δρόμο ολοκλήρωσης και θεραπείας της ανθρώπινης ψυχής. Αποτελεί μια βαθύτερη ψυχολογική απαίτηση του ανθρώπου ο «εξορθολογιστικός μετασχηματισμός των μύθων σε κρίσιμη εμπειρία για το σήμερα και το μέλλον».
«Από τη μυθολογία ξεπήδησαν οι δημιουργικές ιδέες και θεσμοί, που οδήγησαν στην δημιουργία της Ελληνικής Δημοκρατίας, ή στον θεσμό των Αμφικτιονιών, όπου σύμφωνα με τον Εμμανουήλ Κάντ, αποτέλεσε την βάση πάνω στην οποία θεμελιώθηκε η ιδέα της «Κοινωνίας των Εθνών», αργότερα Ο.Η.Ε.
Η μελέτη των μύθων αποκαλύπτει τη «σύνδεση της ιστορικής δυναμικής με το γεωγραφικό ανάγλυφο». Έτσι οι «στενωποί των θερμοπυλών που αποτελούσαν μήλο της έριδος και αιτία συνεχών αιματοχυσιών στάθηκε αφορμή για τον μεγάλο ιδρυτικό μύθο του Δυτικού πολιτισμού».
Από την άλλη οι μύθοι αποτελούν ένα μέσο προώθησης της αναπτυξιακής διάστασης ενός τόπου, και της ανάδειξης του συγκριτικού πλεονεκτήματος αυτού. Η Στερεά Ελλάδα, τόπος δράσης του Αχιλλέα, του Δευκαλίωνα, του Ηρακλή και του Αμφικτύωνα έχει ένα τέτοιο αναξιοποίητο συγκριτικό πλεονέκτημα.
Μερικά παραδείγματα από την εμπειρία της Οικογνωσίας στην Κύπρο είναι αποκαλυπτικά του τρόπου μεταμόρφωσης των μύθων από γενιά σε γενιά. Η γνωστή «πέτρα του Ρωμιού» δεν είναι άλλη από την «πέτρα του Διογένη». Το μετασχηματισμό του ονόματός της, τον οφείλει στην συνήθεια ενός δασκάλου να την επισκέπτεται με τους μαθητές του και να την χρησιμοποιεί σαν μέρος διδασκαλίας.
Αντίστοιχα ισχύει για τα «λουτρά της Αφροδίτης» που παλαιότερα ήταν γνωστά ως «λουτρά της Ρήγαινας» χωρίς να σημαίνει αυτό ότι δεν υπάρχει και παλαιότερη ονομασία. Γενικότερα για την περίπτωση της Ελλάδας μπορεί να σημειωθεί ότι το «βυζάντιο ενσωμάτωνε τους αρχαίους μύθους» για χάριν της πολιτιστικής ομοιογένειας της επικράτειάς του. Στην νεότερη ιστορία της Ελλάδας «με το κίνημα του Κοραή και των διαφωτιστών άρχισε να ανακτάται η κλασσική αρχαιότητα ξανά και να ισορροπεί σε σχέση με την βυζαντινή ενσωμάτωση».
Συνοπτικά, θα μπορούσαμε να πούμε για τις «γεωμυθολογικές μνήμες, ότι ήρθε η ώρα τους να ενώσουν τους ανθρώπους με τον πιο καταλυτικό τρόπο», διαδραματίζοντας ένα εποικοδομητικό ρόλο στην εκπαίδευση και την ψυχολογική ολοκλήρωση του σύγχρονου ανθρώπου, στοχεύοντας στην ευαισθητοποίησή του πάνω στα προβλήματα της ανθρωπότητας, προάγοντας, την αντίληψη του αιτίου και του αποτελέσματος, το αίσθημα ευθύνης, τη χαρά του μερισμού και της συμμετοχής στις διεργασίες της ζωής.
Σχολιασμός: Αλέξανδρος Μπέλεσης
Μέλος της ΜΚΟ Σόλων
22 Σεπτεμβρίου 2008
