Τα παραποτάμια δάση του Σπερχειού

Μέσα στην ανωτέρω διάπλαση, εκτός από τα δασικά είδη που αναφέρθησαν και τα οποία την χαρακτηρίζουν, φύονται σε περιορισµένο αριθµό:
1. Γκορτσιά Pyrus amygdaliformis 
2. Λυγαριά Vitex agnus-cactus 
3. Ακακία Robinia pseydoacacia 
4. Αρµυρίκι Tamarix cretica 
5. Πικροδάφνη Nerium oleander

Η παρεδαφιαία βλάστηση είναι ποικίλη και περιλαµβάνει διάφορα είδη όπως βάτου, αγριοτριανταφυλλιά, τσουκνίδα, τριφύλλι, καυρόχορτο, νερολάπαθο, δρακόντια, ραδίκι, βαλλωτή η µαύρη, περικοκλάδα κ.ά.
Παρακολουθώντας την εκδήλωση της αναγέννησης, της αύξησης και γενικώς της πορείας της εξέλιξης των δασοσυστάδων της παραποτάµιας βλάστησης, καταλήγουµε στο συµπέρασµα ότι οι φυτοκοινωνικές ενώσεις του πλατάνου (πρωτίστως), της ιτιάς, της λεύκης, του σκλήθρου, του αρµυρικιού αποτελούν την εκδήλωση των σταθερών και αµετάβλητων συνθηκών του τόπου, δηλαδή την τελική ένωση KLIMAX.
Έτσι έχουν δηµιουργηθεί κατά θέσεις συστάδες πολύ καλής φυσικοβιολογικής ανάπτυξης και οι διαχ/κές µας ενέργειες µε την εφαρµογή της παρούσας θα αποβλέπουν στην διατήρηση, βελτίωση, ανάπτυξη και επέκταση του δασοπονικού είδους του πλατάνου, καθώς και στην διατήρηση της µίξης των άλλων ειδών που υπάρχουν στην φυτοδιάπλαση, δηλαδή λεύκης, ιτιάς, σκλήθρου κλπ. Εκείνο το οποίο παρατηρείται είναι:
1. Σε νέες θέσεις δάσους που δηµιουργούνται είτε επί της κοίτης ή διάφορα διάκενα εντός του δάσους έχουµε αναγέννηση περισσότεροαρµυρικιού – ιτιάς και λεύκης.
2. Όπως είναι φυσικό εξ’άλλου τα πλατανοδάση της περιοχής παρουσιάζουν µια διάρθρωση (ηλικίας – ύψους – διαµέτρου κλπ) αυξανόµενη από τις εντός πληµµυρικής κοίτης θέσεις προς τα εξωτερικά όρια της βλάστησης.

ΕΧΘΡΟΙ ΚΑΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΤΟΥ ΔΑΣΟΥΣ 

Α. ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΝΟΡΓΑΝΟ ΚΟΣΜΟ

1. Απόπλυση – διάβρωση και ολίσθηση των εδαφών 
Οι κίνδυνοι από τον ανόργανο κόσµο εντοπίζονται στις συνεχείς µεταβολές της κοίτης του Σπερχειού καθώς και στις περιπτώσειςυπερχειλίσεως αυτού κατά την χειµερινή περίοδο. Αποτέλεσµα είναι να παρατηρούνται σε θέσεις ειδικά µε περιορισµένη βλάστηση διαβρώσεις και παράσυρση εδαφών, αφού τα χειµαρρικά φαινόµενα είναι έντονα. 
Ο καθαρισµός και η διαµόρφωση της κοίτης και η διευθέτηση όλων των υπερκείµενων ρευµάτων προτείνεται σαν µέτρο που συµβάλει στην ελάττωση αυτού του φαινοµένου.

2. Χιονοθλασίες – Ανεµοριψίες 
Χιονοθλασίες – ανεµοριψίες είναι ελάχιστες έως µηδαµινές και συνιστώνται στην εκρίζωση κάποιων δένδρων και σε θραύσεις κορυφών και κλαδιών.
Από πλευράς δασοπονίας και προς αποφυγή του κινδύνου αυτού προτείνονται κατάλληλες καλλιεργητικές επεµβάσεις, ώστε και η ανανέωση του δάσους να γίνεται από τους καλύτερους φαινότυπους.

Β. ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΝΟΡΓΑΝΟ ΚΟΣΜΟ 

1. Βοσκή
Σαν θετικά στοιχεία αναφέρονται ότι: α. Ο αριθµός τωνζώων είναι µικρός. β. Η αντοχή του πλατάνου σαν δασοπονικό είδος στην βόσκηση (ουσιαστικά δεν βόσκεται) και έτσι τα προβλήµατα που δηµιουργούνται δεν είναι έντονα.

2. Κλαδονοµή – Λαθροϋλοτοµίες – Εκχερσώσεις
Υφίστανται σε µικρό βαθµό λόγω του αναδασµού της περιοχής και της οριοθέτησης του δάσους µε αγροτικούς δρόµους.

3. Πυρκαγιές
Με δεδοµένο ότι ο πλάτανος δεν είναι πυρόφιλο είδος ο κίνδυνος πυρκαγιάς είναι µειωµένος. Αιτίες των πυρκαγιών είναι: α. οι διάσπαρτοι σκουπιδότοποι β. οι εµπρησµοί από αµέλεια
Για την πλήρη αποφυγή των πυρκαγιών προτείνονται: α. η αποµάκρυνση του υπορόφου κατά θέσεις β. η οριοθέτηση όπου δεν υπάρχει

4. Ζιζάνια – Παράσιτα – Έντονα – Μύκητες 
Δεν υφίσταται ιδιαίτερος κίνδυνος 

5. Κυνήγι
Απαιτείται η τήρηση των διώξεων περί θήρας γιατί είναι χώρα µε πλούσια πανίδα. Γεγονός είναι όµως ότι η ευαισθητοποίηση πολιτικών υπηρεσιών και ΟΤΑ, έχει περιορίσει σηµαντικά τα τελευταία χρόνια αυτούς τους κινδύνους.
ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΤΙΚΕΣ – ΕΥΑΙΣΘΗΤΕΣ – ΥΓΙΕΙΝΕΣ ΚΑΙ ΛΟΙΠΕΣ ΕΠΙ∆ΡΑΣΕΙΣ 
Το δάσος γενικά είναι γνωστό ότι µε τις διάφορες παραγωγικές, περιβαλλοντικές και κοινωνικοπολιτιστικές λειτουργίες του αποκτά και έχει µεγάλη αξία και ανεκτίµητη προσφορά. 

Ειδικότερα για το υπό µελέτη «παραποτάµιο δάσος Σπερχειού ποταµού» έχουµε:
1. Προστατευτικές επιδράσεις
Το παραποτάµιο δάσος του Σπερχειού (πλατανοδάση και παρόχθια), λόγω θέσης του, έκτασης και δοµής του, έχει και ασκεί µεγάλη προστατευτική επίδραση.
Αυτός ο ποταµός χαρακτηρίζεται ως χειµαρροπόταµος, που συχνά κατά την χειµερινή περίοδο δηµιουργεί έντονα πληµµυρικά φαινόµενα µε σοβαρές επιπτώσεις στις γεωγραφικές καλλιέργειες κλπ.
Η αντιµετώπιση βέβαια αυτού του φαινοµένου θεωρούµε ότι αποτελεί αντικείµενο µιας γενικότερης µελέτης που αφορά όλη τηνκοιλάδα του Σπερχειού όπως:
1 Με ορθολογική διαχείριση των υπερκείµενων δασών Τυµφρηστού, Βαρδουσίων, Βίστριζας – Οίτης και Όρθρυος. 
2 Με αντιπληµµυρικά έργα και διευθέτηση της κοίτης όλων των παραποτάµων και κυρίως κοίτης του Σπερχειού

Τώρα στο υπό εξέταση δάσος και όσον αφορά τις προστατευτικές του ιδιότητες έχουµε να παραθέσουµε τα παρακάτω στοιχεία:
Ο πλάτανος σαν κυρίαρχο είδος αυτής της παραποτάµιας βλάστησης, µε τις ιδιότητες που έχει σαν δασοπονικό είδος, να καταλαµβάνει δηλαδή ταχέως τις κοίτες και τις αµµοχαλικώδες προσχώσεις (στην προκειµένη περίπτωση συνεπικουρούµενο από ιτιές, λεύκες, και αλµυρίκια), στερεώνει τις κοίτες αντέχει στις κρούσεις, συγκρατεί τα φερτά υλικά, εποµένως συµβάλει στην αποτροπή φαινοµένων όπως µεταφοράς φερτών υλικών, διάβρωσης, στο υδάτινο ισοζύγιο και στην προστασία των γεωργικών εκτάσεων.
Τα µέτρα δε που προτείνονται για την διατήρηση και αύξηση τηςπροστατευτικής του αξίας εντοπίζονται:
1 στην οριοθέτηση και εξασφάλιση αυτού. 
2 στην προστασία από λαθροϋλοτοµίες, εκχερσώσεις κλπ. 
3 στην αυστηρή τήρηση των διατάξεων περί βοσκής. 
4 στην συντήρηση των όποιων επεµβάσεων (υλοτοµικών, αναψυχής κλπ).

Επισηµαίνουµε επίσης την προστασία που προσφέρει στην πανίδα και ιδιαίτερα στην ορνιθοπανίδα, που στην ευρύτερη περιοχή της κοιλάδας του Σπερχειού παρουσιάζει ιδιαίτερο πλούτο και ενδιαφέρον. Συνολικά έχουν καταγραφεί 182 είδη πτηνών (93 του παραρτήµατος Ι της οδηγίας 79/409 ΕΟΚ, 56 µεταναστευτικά είδη και άλλα 33 σηµαντικά είδη).

3. Αισθητικές – υγιεινές και λοιπές επιδράσεις
Πέρα από το προστατευτικό – υδρονοµικό χαρακτήρα του δάσους και µε, ότι το δάσος, δεν αποτελεί µόνο αντικείµενο παραγωγικής διαδικασίας, αυτό έχει τεράστια προσφορά και ωφέλειες για τη ζωή µας, όπως για την υγεία, στην αναψυχή, στην οµορφιά και βέβαια µέσα στα πλαίσια της µέχρις ορίου ανταγωνιστικότητας των χρήσεων ως δάση µε πολλαπλή χρήση.
Το δάσος της υπό µελέτη περιοχής διασχίζει δια του Σπερχειού ποταµού το δυτικό τµήµα του Νοµού Φθιώτιδας, εκτείνεται µέσα σε κατοικηµένη περιοχή (Δήµοι Αγ. Γεωργίου – Μακρακώµης – Σπερχειάδας – Υπάτης και Λιανοκλαδίου), απέχει ελάχιστα 5-40 χλµ από το αστικό κέντρο της πόλης Λαµίας, έχει σχεδόν περιµετρική πρόσβαση, εκτείνεται εκ παραλλήλου µε τον εθνικό δρόµο Λαµίας – Καρπενησίου και σε συνδυασµό µε την όλη δοµή του, όπως το επίπεδο του εδάφους, η συνεχής τροφοδότηση µε νερό, η εναλλαγή υδάτινων, γαιωδών και δασωµένων επιφανειών µικρής ή µεγάλης έκτασης και η ποικιλία σχηµάτων, δηµιουργούν ένα έντονα διαφοροποιηµένο βιοτικό περιβάλλον (µε υδρόβια και υγρόφιλη βλάστηση κυρίως παρόχθιας, πλατανοδάση, θαµνώνες µε λυγαριά – αρµυρίκια – πικροδάφνες και διαφορετικοί τύποι Μακί στις παρυφές) που ανάλογα µε τον βαθµό διαφοροποίησης δηµιουργεί κριτήρια για την αξιολόγησή του, γενικώς προσφέρεται, ως χώρου αναψυχής, εκπαίδευσης, ψυχικής – πνευµατικής ηρεµίας καιυγιεινής επίδρασης.
Ειδικά στα πλατανοδάση Μεξιατών – Παλιουρίου – Καστρίου – Μάκρης µπορούν να δηµιουργηθούν χώροι αναψυχής, υπαίθριου γεύµατος (πικ-νικ), κατασκήνωσης, ξεκούρασης για τους ταξιδεύοντες, πεζοπορικού τουρισµού, δηµιουργία περιπτέρου περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, πολιτιστικές εκδηλώσεις κλπ σε συνδυασµό µε τον Εθνικό ∆ρυµό Οίτης.

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΟΥ ΔΑΣΟΥΣ ΠΛΑΤΑΝΟΥ

α. Διαχειριστική µορφή
Ο πλάτανος σχηµατίζει αυτοφυείς ενώσεις, οι οποίες έχουν σχήµα επιµηκών λωρίδων στις παραποτάµιες εκτάσεις του Σπερχειού ποταµού.
Η διαχειριστική µορφή είναι σπερµοφυής οµήλικη κατ’ αθροίσµατα, ως αποτέλεσµα της φυσικής εξέλιξης αυτής και ανταποκρίνεται από κάθε άποψη λόγω και της δοµής και σύνθεσης στον σκοπό που έχει τεθεί.
Γι’αυτή την διαχειριστική περίοδο και λόγω της δυναµικής εξέλιξης που παρουσιάζει δεν τίθεται θέµα αλλαγής αυτής προς την κηπευτική µορφή που θεωρείται η ιδανική.
Το δάσος για πρώτη φορά τίθεται σε ορθολογική διαχείριση και απαιτείται παρατήρηση όλων των παραµέτρων που σε συνδυασµό µε τον σκοπό που εξυπηρετεί θα καθοριστούν στην δεύτερη διαχειριστική µελέτη, όποιες µεταβολές δασοκοµικά µπορεί να γίνουν.
Εκείνο το οποίο απαιτείται και θα επιδιωχθεί δια των προτεινόµενων µέτρωνείναι µια κανονική κατά χώροτάξη.

β. Ανίδρυση του ξυλώδους κεφαλαίου
Η ανίδρυση του ξυλώδους κεφαλαίου, τόσο του πλατάνου και των άλλων δασοπονικών ειδών που απαντούν διάσπαρτα, θα επιδιωχθεί µε τις εξής διαχειριστικές πράξεις:
1. µε την διενέργεια εξυγιαντικών υλοτοµιών σε άτοµα τα οποία είναι κακής ποιότητας, υγείας και ανάπτυξης (καχεκτικά, στρεβλά, κουφαλερά κλπ). 
2. µε την διενέργεια αναγεννητικών υλοτοµιών που θα καθορίζονται από την δασοπονική χρησιµότητα των ενώσεων ξεχωριστά. Επιδιώκουµε πλήρη και συνεχή δασοκάλυψη, κανονική κατά χώρο τάξη, παροχή όσο το δυνατόν µεγαλύτερων έµµεσωνωφελειών. 
3. µε την διενέργεια ενδεδειγµένων καλλιεργητικών χειρισµώνστις ανώριµες ενώσεις.
Σε όλες τις παραπάνω δε περιπτώσεις θα λαµβάνεται πάντοτε σοβαρά υπόψη η προστατευτική και αισθητική σηµασία των ενώσεων πλατάνου, αποκλεισµένων φυσικά των επεµβάσεων στις κρίσιµες από άποψη προστασίας εδάφους, ενώσεις.

γ. Καλλιέργεια του ξυλώδους κεφαλαίου
Με την καλλιέργεια επιδιώκεται η ποσοτική αύξηση σε συνδυασµό µε την ποιοτική βελτίωση του ξυλώδους κεφαλαίου. Έτσι συγχρόνως µε τις αναγεννητικές – εξυγιαντικές υλοτοµίες θα διενεργούνται κι όλες οι καλλιεργητικές (καθαρισµοί, αραιώσεις, κλαδεύσεις).
Στις κορµοσυστάδες πρέπει να πραγµατοποιηθούν εξευγενιστικές αραιώσεις στις οποίες µε θετική επιλογή θα εκλεγούν και θα ευνοηθούν επίλεκτα άτοµα ή άτοµα του µέλλοντος. Αυτά θα γίνουν ισχυρά, θα είναι ποιοτικά καλύτερα και θα παρουσιάζουν µεγάλη αύξηση.

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΑΡΟΧΘΙΑΣ ΒΛΑΣΤΗΣΗΣ 

α. Εκλογή δασοπονικού είδους
Όπως έχουµε αναφέρει η ΙΙ διαχειριστική κλάση της παρόχθιας βλάστησης συνιστάται από τα δασοπονικά είδη (σε µίξη), πλάτανος, λεύκη, ιτιά, σκλήθρο, αρµυρίκι, λυγαριά κ.ά. και εµφανίζονται ήτοι σε φυσικές παρόχθιες ζώνες βλάστησης, σύµπυκνες, νεαρής ηλικίας (10-20 ετών) ή υπό µορφή θαµνώδους και αραιής βλάστησης.
Λόγω της σύνθεσης – δοµής και θέσης τους, έχουν µεγάλη προστατευτική επίδραση και θαυµάσια αισθητική όψη. Βρίσκονται σε πλήρη ισορροπία µε το περιβάλλον από κάθε άποψη και δεν αντιµετωπίζεται θέµα αλλαγής της δοµής και σύνθεσης αυτών. 

β. Διαχειριστική μορφή – ανίδρυση και καλλιέργεια ξυλώδους κεφαλαίου
Τα παραπάνω δασοπονικά είδη σχηµατίζουν αυτοφυείς ενώσεις σε σχήµα επιµηκών λωρίδων (παρόχθιες) ή καταλαµβάνουν υπό µορφή θαµνώδους µερικώς δασοσκεπής, θέσεις που σχηµατίσθηκαν εντός της πληµµυρικής κοίτης. Ηδιαχειριστική µορφή αυτών είναι σπερµοφυής οµήλικη. Τα τµήµατα της κλάσηςαυτής είναι εκτός διαχείρισης. Η θέση τους, το σχήµα τους, η δοµή τους και σύνθεσή τους, είναι αποτέλεσµα φυσικής εξέλιξης, είναι δηλαδή φυσικές ζώνες βλάστησης µικρής ηλικίας και σε πρώτη φάση εκείνο το οποίο προτείνεται και θεωρείται απαραίτητο είναι, χωρίς να επιδιώκεται κάποια αλλαγή της δασοπονικής µορφής, η παρατήρηση της εξέλιξης τους και µέσα από καθαρισµούς – αραιώσεις – κλαδεύσεις, να επιτύχουµε µια ποσοτική και ποιοτική αναβάθµιση ώστε να εκπληρώνει όσο το δυνατόν καλύτερα τις προστατευτικές, αισθητικές κλπ., επιδράσεις.