«Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΔΗΓΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΝΕΡΟ ΚΑΙ Η ΕΘΝΙΚΗ ΤΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΣΕ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΕΠΊΠΕΔΟ»
ΕΙΣΗΓΗΣΗ-ΟΜΙΛΙΑ ΤΑΣΟΓΛΟΥ ΣΠΥΡΟΥ (Γεωλόγος, τµήµα νερών, ∆ιεύθυνση Περιβαλλοντικού Σχεδιασµού ΥΠΕΧΩ∆Ε) «Γεια σας και από εµένα. Καταρχήν θα ήθελα να ευχαριστήσω τους διοργανωτές της ενδιαφέρουσας αυτής συνάντησης και για την ευκαιρία που µας δίνεται να πούµε και λίγα λόγια για την εφαρµογή της Οδηγίας Πλαίσιο για τα νερά (2000/60/ΕΕ), στη χώρα µας. |
Θα δούµε λοιπόν κάποιες βασικές αρχές της Οδηγίας Πλαίσιο 2000/60/ΕΕ για τα νερά και κυρίως ορισµένες δράσεις που υλοποιούνται σε εθνικό και κυρίως σε περιφερειακό επίπεδο στο πλαίσιο της εφαρµογής της οδηγίας αυτής. Καταρχάς, η Οδηγία Πλαίσιο για τα νερά αποτελεί το νέο θεσµικό εργαλείο για την προστασία και διαχείριση των υδάτων και υιοθετήθηκε προς τα τέλη του 2000 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, για την αντιµετώπιση των σοβαρών προβληµάτων που έχουν προκύψει σε Ευρωπαϊκό επίπεδο, λόγω της υποβάθµισης της ποιότητας των νερών και τις συνεχείς πιέσεις που υφίσταται τα αποθέµατα του νερού σε όλη την Ευρώπη από την αύξηση της ζήτησης νερού καλής ποιότητας. Ο βασικός στόχος της Οδηγίας 2000/60, είναι η επίτευξη, µέχρι το 2015, της καλής κατάστασης για όλα τα επιφανειακά (ποτάµια, λίµνες, µεταβατικά και παράκτια) και τα υπόγεια νερά, µέσω της κατάρτισης ολοκληρωµένων σχεδίων διαχείρισης, σε επίπεδο λεκάνης απορροή ποταµού. Μέχρι το 2015 λοιπόν, πρέπει να πετύχουµε καλή οικολογική κατάσταση για όλα τα νερά, αλλά υπάρχουν και κάποιες εξαιρέσεις: τα ισχυρά τροποποιηµένα υδάτινα σώµατα, τα υδάτινα σώµατα, δηλαδή, τα οποία έχουν υποστεί κάποιες µορφολογικές αλλοιώσεις λόγω των ανθρώπινων παρεµβάσεων και δεν µπορεί η κατάσταση αυτή να αντιστραφεί πλέον, οπότε για αυτά µιλάµε πλέον για καλό οικολογικό δυναµικόκαι όχι για καλή οικολογική κατάσταση. Για να πετύχουµε το στόχο αυτό, η Οδηγία Πλαίσιο για τα νερά θέτει συγκεκριµένες προθεσµίες για την ολοκλήρωση ορισµένων συγκεκριµένων δράσεων, στο πλαίσιο της εφαρµογής της. Αυτή την εποχή, βρισκόµαστε µπροστά σε µια µεγάλη πρόκληση, καθώς µέχρι το τέλος του 2004 θα πρέπει να έχουµε προσδιορίσει, σε κάθε λεκάνη απορροής ποταµού της χώρας, µεταξύ άλλων, τις ανθρωπωγενείς πιέσεις που παρουσιάζονται, τις επιπτώσεις από τις πιέσεις αυτές, τις οικονοµικές παραµέτρους που σχετίζονται µε την χρήση των νερών, κτλ. Επίσης θα πρέπει να έχουµε ολοκληρώσει και την καταγραφή όλων των προστατευόµενων περιοχών, όπως π.χ. των περιοχών NATURA, περιοχών που προορίζονται για άρδευση πόσιµου νερού, σύµφωνα µε τις απαιτήσεις τις Οδηγίας, κτλ.. Αυτές οι δράσεις θα πρέπει να έχουν ολοκληρωθεί µέχρι τέλος του 2004, για όλες τις λεκάνες απορροής της χώρας, και µέχρι το Μάρτιο του 2005 πρέπει να διαβιβάσουµε σχετική αναφορά στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την πρόοδο σε σχέση µε τα θέµατα αυτά! Υπάρχουν και άλλα στάδια µέχρι την επίτευξη του τελικού στόχου του 2015, όπως: Η Οδηγία 2000/60/ΕΕ δίνει µεγάλη σηµασία στις συµµετοχικές διαδικασίες, δηλαδή στο πως θα συµµετέχουν οι ΜΚΟ, οι τοπικές κοινωνίες και το ευρύτερο κοινό στην εφαρµογή της Οδηγίας αυτής. Ως συµµετοχή η Οδηγία ορίζει την απλή ενηµέρωση, όλων των ενδιαφερόµενων για τα θέµατα εφαρµογής της, τη διαβούλευση µε όλους τους ενδιαφερόµενους φορείς και την ενεργό συµµετοχή του κοινού γενικότερα στην λήψη των αποφάσεων. Στη χώρα µας ήδη έχουµε ξεκινήσει κάποιες διαβουλεύσεις για ορισµένα θέµατα εφαρµογής της Οδηγίας και µε το νέο Νόµο 3199/2003 ορίζεται επίσης και η ενεργός συµµετοχή, δηλαδή, η συµµετοχή του κοινού, των ΜΚΟ στην λήψη των αποφάσεων. Για τις συµµετοχικές διαδικασίες η Οδηγία ορίζει και συγκεκριµένο χρονοδιάγραµµα, π.χ. µέχρι το 2008 θα πρέπει να δοθούν σε όλους τους ενδιαφερόµενους και να γίνουν ευρύτερα γνωστά τα προσχέδια των προγραµµάτων διαχείρισης, τα οποία, όπως είπαµε, θα πρέπει να αρχίσουν να λειτουργούν από το 2009, για τα σχόλια και τη γνώµη του κοινού. Μερικές από τις νέες θεωρήσεις που εισάγει η Οδηγία Πλαίσιο για τα νερά, είναι η διαχείριση ανά λεκάνη ή οµάδα λεκανών απορροής, δηλαδή εισάγει την αποκέντρωση στο θέµα της διαχείρισης των υδάτων, η νέα θεώρηση για τους τύπους των υδάτινων σωµάτων, η διασυνοριακή συνεργασία µεταξύ των χωρών, η ορθολογική κοστολόγηση των υδάτων, µε τον πλήρη καταµερισµό του συνολικού κόστους χρήσης, κλπ. Επίσης η Οδηγία προτείνει και ορισµένα κίνητρα για την ορθολογική χρήση του νερού, όπως και κυρώσεις για την αποφυγή ρύπανσης και µάλιστα κυρώσεις ανάλογα µε το µέγεθος της ρύπανσης. Μια άλλη βασική αρχή της Οδηγίας, για την οποία έγινε αναφορά προηγουµένως, είναι η ενεργός συµµετοχή όλων των αρµόδιων αρχών, συµπεριλαµβανοµένων των ΜΚΟ και των τοπικών κοινοτήτων, στις δραστηριότητες διαχείρισης των υδάτων και η διασφάλιση και ενίσχυση της συµµετοχής του κοινού στην λήψη των αποφάσεων. Η Οδηγία Πλαίσιο για τα νερά δίνει την ευκαιρία ανάπτυξης ενός σύγχρονου και αποτελεσµατικού θεσµικού/νοµοθετικού πλαισίου και ενός µακροπρόθεσµου σχεδιασµού στην διαχείριση των υδάτων καθώς και για την αποκέντρωση των αρµοδιοτήτων, µε την ενίσχυση των περιφερειακών δοµών. Η πιο σηµαντική πρόκληση, όπως καταλαβαίνουµε, είναι να εφαρµόσουµε επιτυχώς την Οδηγία, µέσα στα πιεστικά χρονοδιαγράµµατα που αυτή θέτει. Για την επιτυχή εφαρµογή της Οδηγίας Πλαίσιο για τα νερά, υπάρχουν φυσικά αρκετά προβλήµατα. Εκτός από τις γενικές δυσκολίες που υπάρχουν σε όλα τα Κράτη – Μέλη, όπως είναι η αποσαφήνιση των πολύπλοκων δράσεων που προτείνει η Οδηγία, η περαιτέρω επεξεργασία των τεχνικών και επιστηµονικών θεµάτων που αυτή προτείνει, κτλ., υπάρχουν και οι ιδιαιτερότητες της χώρας που θα πρέπει να τις λάβουµε σοβαρά υπόψη. Όπως είδαµε προηγουµένως, τα άρθρα που περιλαµβάνει η Οδηγία Πλαίσιο για τα νερά είναι, κατά γενική οµολογία, περίπλοκα και για το λόγο αυτό, το 2001, οι ∆ιευθυντές Νερών των Κρατών Μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, συνέταξαν ένα στρατηγικό κείµενο το οποίο περιλαµβάνει ορισµένες θεµατικές ενότητες, δηλαδή κρίσιµα και σηµαντικά θέµατα εφαρµογής της Οδηγίας, για τα οποία απαιτούνται περαιτέρω διευκρινήσεις και καθοδήγηση. Καθορίστηκαν 14 θεµατικές ενότητες, για τις οποίες συγκροτήθηκαν αντίστοιχες Οµάδες Εργασίας. Μερικές από τις θεµατικές αυτές ενότητες είναι οι ‘‘πιέσεις και επιπτώσεις’’, ‘‘ιδιαιτέρως τροποποιηµένα υδάτινα σώµατα’’, ‘‘καθορισµός συνθηκών αναφοράς και ταξινόµηση των εσωτερικών επιφανειακών υδάτων’’, ‘‘αξιολόγηση της οικολογικής κατάστασης των µεταβατικών και παράκτιων υδάτων’’, ‘‘διαβαθµονόµηση (intercalibration)’’ (άσκηση διαβαθµονόµησης, δηλ. άσκηση σε πολλές περιοχές της ΕΕ για να διευκρινισθούν τα όρια µεταξύ καλής και µέτριας κατάστασης και µέτριας και κακής κατάστασης των υδάτων), ‘‘ανάπτυξη δικτύων παρακολούθησης’’ ‘‘Γεωγραφικά Συστήµατα Πληροφοριών (GIS)’’, ‘‘προδιαγραφές εκπόνησης σχεδίων διαχείρισης’’ η οποία περιλαµβάνει 3 επιµέρους θεµατικές ενότητες: ‘‘συµµετοχή του κοινού’’, ‘‘προσδιορισµός και οριοθέτηση των λεκανών απορροής’’ και ‘‘διαδικασία προγραµµατισµού’’, ‘‘προσδιορισµός υδάτινων σωµάτων’’, κτλ. Για όλες αυτές τις θεµατικές ενότητες, συγκροτήθηκαν, το 2001, αντίστοιχες Οµάδες Εργασίας, οι οποίες συνέταξαν κείµενα κατευθυντήριων γραµµών (Guidance Documents) για κάθε µία από αυτές. Τα κείµενα κατευθυντήριων γραµµών δίνουν τις κατευθύνσεις για κάθε µια από τις θεµατικές αυτές ενότητες που περιγράψαµε, δηλαδή τι διαδικασίες θα πρέπει να ακολουθηθούν για κάθε µία από τις ενότητες αυτές, στο πλαίσιο της εφαρµογής της Οδηγίας 2000/60/ΕΕ για τα νερά. Τα κείµενα αυτά έχουν ήδη συνταχθεί και έχουν ολοκληρωθεί οι εργασίες των αντίστοιχων Οµάδων Εργασίας που είχαν γίνει για τον σκοπό αυτό και έχουµε πλέον 14 κείµενα κατευθυντήριων γραµµών που µε βάση αυτά θα πρέπει να οργανώσουµε την εφαρµογή της Οδηγίας στη χώρα µας. Ορισµένες δράσεις που υλοποιούνται στη χώρα µας, στο πλαίσιο της εφαρµογής της Οδηγίας 2000/60/ΕΕ για τα νερά, είναι επιγραµµατικά: ΠΙΛΟΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΣΤΗ ΛΕΚΑΝΗ ΑΠΟΡΡΟΗΣ ΤΟΥ ΠΟΤΑΜΟΥ ΠΗΝΕΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Στο πλαίσιο της εφαρµογής της Οδηγίας 2000/60/ΕΕ, ήδη από τις αρχές του έτους 2002, επισηµάνθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή η ανάγκη εκπόνησης ολοκληρωµένων πιλοτικών µελετών από τα Κράτη-Μέλη για την εξαγωγή συµπερασµάτων ως προς την δυνατότητα και τον τρόπο εφαρµογής, στις ιδιαίτερες συνθήκες κάθε χώρας, των Κειµένων Κατευθυντήριων Γραµµών (Guidance Documents) που έχουν συνταχθεί για καθοριστικά θέµατα εφαρµογής της Οδηγίας. Οι ολοκληρωµένες πιλοτικές µελέτες υλοποιούνται ταυτόχρονα σε 15 πιλοτικές Λεκάνες Απορροής Ποταµών (συµπεριλαµβανοµένης της λεκάνης απορροής του Ποταµού Πηνειού Θεσσαλίας) που προτάθηκαν από τα Κράτη-Μέλη (∆ίκτυο Πιλοτικών Λεκανών Απορροής), καλύπτοντας ένα µεγάλο εύρος κλιµατικών, µορφολογικών και κοινωνικοοικονοµικών συνθηκών που επικρατούν στην Ευρώπη. Η υλοποίηση του εν λόγω Προγράµµατος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής “Ολοκληρωµένες Μελέτες σε Πιλοτικές Λεκάνες Απορροής Ποταµών” (Integrated Testing of Guidance Documents in Pilot River Basins) συνεισφέρει επίσης στην ανταλλαγή πληροφοριών και εµπειριών ανάµεσα στα Κράτη Μέλη, µε απώτερο στόχο την µελλοντική κατάρτιση όσο το δυνατόν πιο ολοκληρωµένων και ορθολογικών Σχεδίων ∆ιαχείρισης για όλες τις Λεκάνες Απορροής Ποταµών των Ευρωπαϊκών χωρών. Η πιλοτική µελέτη δίνει επίσης την ευκαιρία για µια πρώτη επαφή όλων των τοπικών κοινωνιών, των περιφερειακών φορέων και υπηρεσιών, των ΜΚΟ και του ευρύτερου κοινού σε θέµατα εφαρµογής της Οδηγίας αλλά και για µια εκτίµηση του κόστους της εφαρµογής της. Το Πρόγραµµα “Ολοκληρωµένες Μελέτες σε Πιλοτικές Λεκάνες Απορροής Ποταµών” περιλαµβάνει χρονοδιάγραµµα υλοποίησης 2 Φάσεων (1η Φάση: 2003-2004, 2η Φάση: 2005-2006) για την προώθηση των προβλεπόµενων δράσεων και για τις 15 πιλοτικές λεκάνες απορροής που πραγµατοποιούνται στα Κράτη Μέλη. Για την πιλοτική µελέτη στη λεκάνη απορροής του Ποταµού Πηνειού Θεσσαλίας έχει δηµιουργηθεί και λειτουργεί σχετική ιστοσελίδα στο διαδίκτυο:
ΝΕΟ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΥΔΑΤΩΝ Για την πλήρη ενσωµάτωση της Οδηγίας 2000/60/ΕΕ στο Εθνικό ∆ίκαιο, είναι ήδη υπό διαµόρφωση το Προεδρικό ∆ιάταγµα που προβλέπεται στο Άρθρο 15 του Νόµου 3199/2003, για την ενσωµάτωση των τεχνικών λεπτοµερειών της Οδηγίας. Ορισµένα από τα βασικά στοιχεία του νέου Νόµου είναι: Συνοψίζοντας, η εφαρµογή της Οδηγίας Πλαίσιο για τα νερά αποτελεί µια πολύ σηµαντική πρόκληση για την χώρα µας, η εφαρµογή της οποίας δεν θα είναι πολύ εύκολη υπόθεση. Για να εφαρµοσθεί επιτυχώς, χρειάζεται η συνεργασία όλων των φορέων και οργανώσεων, κυρίως σε περιφερειακό επίπεδο και θα ξεκινήσει από πρωτοβουλίες που θα πάρουν κυρίως οι περιφερειακές αρχές. Το Υ.ΠΕ.ΧΩ.∆.Ε. είναι έτοιµο να υποστηρίξει κάθε πρωτοβουλία για το θέµα αυτό και να παρέχει οποιεσδήποτε πληροφορίες ζητηθούν. Υ.ΠΕ.ΧΩ.∆.Ε., 2004 Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΔΗΓΙΑ – ΠΛΑΙΣΙΟ 2000/60 ΓΙΑ ΤΑ ΝΕΡΑ ΚΑΙ Η ΕΘΝΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΣΕ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ Οδηγία-Πλαίσιο για τα νερά (2000/60/ΕΕ) Η Οδηγία-Πλαίσιο αποτελεί το νέο θεσµικό εργαλείο για την Προστασία και ∆ιαχείριση των Υδάτων, µπροστά στο πρόβληµα της: l Έλλειψης επάρκειας νερού Βασικός Στόχος της Οδηγίας 2000/60/ΕΕ Επίτευξη µέχρι το 2015 της καλής κατάστασης για όλα τα επιφανειακά και υπόγεια νερά της Ευρώπης, µέσω της κατάρτισης ολοκληρωµένων σχεδίων διαχείρισης σε επίπεδο λεκάνης απορροής ποταµού. Ενδιάµεσα Στάδια Νέα θεώρηση στη διαχείριση των υδατικών πόρων Η πρόκληση ΚΕΙΜΕΝΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΩΝ ΓΡΑΜΜΩΝ Κατευθύνσεις σε διάφορες επιμέρους θεματικές ενότητες σε σχέση με την εφαρμογή της Οδηγίας 2000/60/ΕΕ, σύμφωνα με το Στρατηγικό Κείμενο Υλοποιούμενες Δράσεις για την Εφαρμογή της Οδηγίας 2000/60/ΕΕ ΕΠΕΡ · Χαρακτηρισμός των τύπων και των τυποχαρακτηριστικών συνθηκών αναφοράς για τα επιφανειακά, τα μεταβατικά και τα παράκτια νερά της χώρας. ΜΕΤΡΟ 1.2 Ταμείο Συνοχής |
Ολοκληρωμένη Πιλοτική Μελέτη στη λεκάνη Απορροής του Ποταμού Πηνειού Θεσσαλίας Χρονοδιάγραμμα Υλοποίησης: 2003 – 2006 Νέο Θεσμικό Πλαίσιο για την Προστασία και Διαχείριση των Υδάτων Σκοπός του νέου Θεσμικού Πλαισίου Εναρμόνιση του Εθνικού Δικαίου με την Οδηγία 2000/60/ΕΕ Βασικά στοιχεία του Νόμου ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ: http://www.minenv.gr/pinios_river.html |