Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ & ΟΙ ΟΡΙΖΟΝΤΕΣ ΤΗΣ — Συνέντευξη των: Α.Αγγελόπουλου, Μ.Δανέζη & Σ.Θεοδοσίου στον Γιάννη Ζήση
Δημοσιεύουμε τη συνέντευξη που έδωσαν ο πρόεδρος ελλήνων φυσικών Άγγελος Αγγελόπουλος, και οι καθηγητές αστροφυσικής Μάνος Δανέζης και Στράτος Θεοδοσίου, παρουσιαστές της εκπομπής «το σύμπαν που αγάπησα», στον Γιάννη Ζήση, στο πλαίσιο της εκπομπής “Βήμα Για Όλους”, στον τηλεοπτικό σταθμό Star Κεντρικής Ελλάδας.
Μια συζήτηση για την εξέλιξη της φυσικής και τους ορίζοντές της, τα πεπερασμένα όρια των αισθήσεών μας, που διαφορετικά θα μπορούσαμε να καταγράψουμε ότι «όλο το σύμπαν θα ήταν μια ενότητα», τη σχέση της ηθικής με την επιστήμη και την τεχνολογία, την εκπληκτική συνάντηση των προσωκρατικών φιλοσόφων με τις τελευταίες διαπιστώσεις της σύγχρονης φυσικής, το χαμένο νήμα της πραγματικής εκπαίδευσης κ.ά. H συνέντευξη αυτή δόθηκε με αφορμή το ετήσιο συνέδριο των Ελλήνων Φυσικών που πραγματοποιήθηκε στη Λαμία.
Λίγα λόγια για τη συνέντευξη που έδωσαν, ο πρόεδρος ελλήνων φυσικών Άγγελος Αγγελόπουλος, και οι καθηγητές Μάνος ∆ανέζης και Στράτος Θεοδοσίου, στον Γιάννη Ζήση.
Ο πολιτισμός μας στηρίζεται σε τρείς πυλώνες: αυτόν της κοινωνικής δομής, αυτόν της θεολογικής σκέψης και αυτόν της επιστήμης. Αυτοί υπηρετούν τρείς ανθρώπινους φόβους και είναι εκφράσεις του βασικού ανθρώπινου φόβου, του φόβου του θανάτου. Υπάρχει ο φόβος της φύσης απέναντι στον οποίο στέκεται η επιστήμη, ο φόβος απέναντι στους άλλους ανθρώπους για την αντιστάθμιση του οποίου δημιουργήθηκαν οι κοινωνικές δομές που ρυθμίζουν τις ανθρώπινες σχέσεις και ο φόβος του θανάτου απέναντι στον οποίο στέκεται η θρησκεία.
Αν ένας από τους τρεις αυτούς πυλώνες εξελιχθεί ανισόρροπα καταρρέει ο πολιτισμός. Αν η κοινωνική δομή βρίσκεται σε μία υπανάπτυξη και δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει τα επιτεύγματα της επιστήμης και της τεχνολογίας προς όφελος της ανθρωπότητας, αυτό δείχνει ότι υπάρχει μια ανισορροπία μεταξύ αυτών των πυλώνων. Θα πρέπει δηλαδή κάτι να αλλάξουμε, θα πρέπει οι δυνάμεις που κρύβουν μέσα η κοινωνική δομή ή η θεολογία να αναπτυχθούν έτσι ώστε να προσεγγίσουμε τα επιτεύγματα της επιστήμης».
Υπάρχει η ανάγκη για ένα άλλο πρότυπο απέναντι στο Προμηθεϊκό πρότυπο της επιστήμης. Αυτό είναι το Ορφικό όπως το αποκάλεσε ο Λιούις Μάνφορντ στο έργο του «Ο μύθος της μηχανής» ώστε η αρμονία που μπορούμε να νιώσουμε μέσα από τη συμπάθεια και το ωραίο να εξισορροπήσει τη μονομερή ανθρώπινη ανάπτυξη .
«Η φυσική πλέον που μελετά τις τέσσερις διαστάσεις ή τα παράλληλα σύμπαντα κινείται σε περιοχές που οι φυσικές αισθήσεις του ανθρώπου δεν είναι ικανές να αντιληφθούν. ∆ιαφορετικά το ποτήρι που μπορεί να κρατάμε στο χέρι μας δεν θα το αντιλαμβανόμασταν όπως τώρα σαν κάτι χωριστό αλλά σαν μέρος μιας ενότητας τυλιγμένης μέσα σε ακτινοβολίες φωτός. Εάν μπορούσαμε να δούμε όλα τα αντικείμενα οσοδήποτε μικρά κι αν ήταν, τότε ο χώρος που τώρα βλέπουμε ότι μας χωρίζει θα ήταν τόσο πυκνός από υλικό που θα μας ένωνε. Αν μπορούσαμε να διακρίνουμε πράγματα οσοδήποτε κοντά, τότε δεν θα βλέπαμε τίποτα γύρω μας. Θα βλέπαμε τα άτομα, θα βλέπαμε τα μόρια, θα βλέπαμε τα ηλεκτρόνια, θα βλέπαμε τα πρωτόνια, τα νετρόνια και παραπέρα, τα στοιχειώδη σωμάτια που φτιάχνουν όλο αυτό το υλικό. ∆ηλαδή, αντί αυτά που βλέπουμε γύρω μας τα υπέροχα πράγματα, τα εξατομικευμένα, τα αντικείμενα, τη φύση, τους ανθρώπους, θα βλέπαμε ένα χείμαρρο από στοιχειώδη σωμάτια, ένα χυλό ενιαίο, που δεν θα διακρίνεται μεταξύ τους … εσείς κι εγώ θα είμαστε δυο πυκνώματα αυτού του χυλού. Και ένας χυλός μεταξύ μας θα μας ένωνε δεν θα μας χώριζε. Το βασικό όμως, μήνυμα της σύγχρονης φυσικής είναι ότι αν δεν είχαμε αυτές τις αδυναμίες των αισθήσεων τότε όλο το σύμπαν θα ήταν μία ενότητα, ένα υλικό συνεχές, αδιαίρετο, έτσι η καρέκλα και το τραπέζι δεν υφίστανται (στην πραγματικότητα είναι μηδενικής υπόστασης), είναι μια ψευδαίσθηση που δημιουργούν οι αισθήσεις μας μέσω του συγκεκριμένου DNA».
«Η επιστήμη ξαναποκαθιστά το βίωμα της ενότητας (το οποίο ο Μπλέικ έβλεπε να σαρώνεται στην εποχή του μιλώντας για το διχασμό τέχνης αι επιστήμης), αποκαθιστά μεγάλα κομμάτια της προσωκρατικής θετικής σκέψης. Ο Λεύκιπποςκαι ο ∆ημόκριτος που βεβαίωναν πώς ό,τι αντιλαμβάνονται οι αισθήσεις μας είναι ψευδή και πως τα μόνα αληθή μέσα στο σύμπαν είναι μόνο όσα μπορούμε να αντιληφθούμε μέσω της νόησης, τώρα επαληθεύονται. Ο Λεύκιππος και ο ∆ημόκριτος και άλλοι προσωκρατικοί έχουν εκφράσει την πιο σύγχρονη κοσμολογική άποψη. Έχουν εκφράσει λέξη προς λέξη όλη την πληθωριστική κοσμολογία και με την ίδια ορολογία. Έτσι, ο ∆ημόκριτος μιλά για «λεπτά» και για «αδρά» που αντιστοιχούνται στα λεπτόνια και στα αδρόνια».
Αντίθετα από την αντίληψη που κυριαρχεί οι μεγάλες νεωτερικές ιδέες της φυσικής έχουν διανύσει ένα ιστορικό κύκλο πριν την αναγνώρισή τους. Έτσι, τη θεωρία του Χάους και της πολυπλοκότητας τη συναντά κανείς ήδη στα κείμενα του Μάξουελ σαν παραλειπόμενο. Η τόλμη της υπεράσπισης της αλήθειας είναι συχνά εκείνη που έχει σώσει την αλήθεια από το φόβο της επίκρισης, και έχει συχνά επιβραβευτεί με Νόμπελ.
Το σχολείο, είτε αυτό λέγεται δημοτικό είτε γυμνάσιο, λύκειο ή πανεπιστήμιο έχει γίνει ένας χώρος που παίρνουμε τα αναγκαία προσόντα, αν τα παίρνουμε, για να βρούμε δουλειά για να εξυπηρετήσουμε τις ανάγκες μας. Είναι μια μαρξιστική αντίληψη που ενώ πιστεύουμε ότι έχει ξεπεραστεί δεν έχει ξεπεραστεί ενώ ο ίδιος ο Έγκελς τοποθετείται πολύ αυτοκριτικά στο θέμα του κατά πόσο η παρέμβαση στην εκπαίδευση με καθαρά εργασιακά και παραγωγικά κριτήρια αλλοτριώνει και καταστρέφει τον άνθρωπο ηθικά και ευτυχισιακά. Το σχολείο τη στιγμή αυτή δεν κάνει τίποτε άλλο από το να προσπαθεί να αναπαράγει μία κοινωνία η οποία καταρρέει. Υπάρχει μια τρομερή σύγχυση μεταξύ της αντίληψης της επιστήμης σε επίπεδο ενδιαφέροντος – συνείδησης και σε επίπεδο επαγγέλματος. Είναι τελείως άσχετο και δυστυχώς πολλοί συγχέουν αυτά τα δύο και κάνουν μοιραίες επιλογές.
Αυτές είναι μερικές από τις θέσεις και τους προβληματισμούς που αναπτύσσονται στη συνέντευξη που έδωσαν, ο πρόεδρος ελλήνων φυσικών Άγγελος Αγγελόπουλος και οι καθηγητές Μάνος ∆ανέζης και Στράτος Θεοδοσίου, στον Γιάννη Ζήση, στο πλαίσιο της εβδομαδιαίας εκπομπής που παρουσιάζει ως συνεργάτης του Σόλωνα “Βήμα Για Όλους” και το “Star Κεντρικής Ελλάδος “.
Σχολιασμός: Αλέξανδρος Μπέλεσης,
Μέλος της Μ.Κ.Ο. ΣΟΛΩΝ
10 Απριλίου 2008