Η ΕΥΘΥΝΗ ΤΗΣ ΔΙΑΝΟΗΣΗΣ (του Γιάννη Ζήση)

Για το πώς η γέννηση του ανθρώπινου νου δηλητηριάστηκε από την αρχή από τον ανταγωνισμό και το φόβο για τη ζωή”.

Δυστυχώς ο νους ένα κίνητρο είχε στην ανάπτυξή του, τη μειονεξία στη φυσική επιβίωση, μειονεξία που πρέπει να αντισταθμιστεί με επινόηση και συνειδητή πληροφορία. Αυτό το κίνητρο χρωμάτισε όλο τον ανθρώπινο οργανισμό.

H ζωανθρώπινη μειονεξία προκάλεσε δύο αντιδράσεις που θεμελίωσαν το ανθρώπινο είδος.

1. τη σεξουαλική υπερδιέγερση για την αντιστάθμιση της θνησιμότητας και για μαζικοποίηση του είδους.
2. τη νοητικοποίηση του είδους.

Αυτές οι αρχές εντυπώθηκαν στην ανθρώπινη εξέλιξη σαν τα αφετηριακά της γονίδια. Κι έτσι η σκέψη δηλητηριάστηκε από την αρχή της.

Το ανταγωνιστικό κίνητρο έκανε την σκέψη παράγοντα ανταγωνισμού και μεταξύ των ανθρώπων, ισοσταθμίζοντας έτσι τον βιολογικό ιμπεριαλισμό του είδους με την αλληλοεξόντωση. 
Επειδή το ψυχολογικό υπόστρωμα της σκέψης είναι η μειονεξία, επινοήθηκε η απώθησή της, η ανάπτυξη του νου σαν πλεονεξίας κατά κυριολεξία του ανθρώπου.
Μία από τις συνέπειες αυτής της ανάπτυξης είναι η αφασιακή περιφρόνηση της ζωής και της πράξης από το νου, η καλλιέργεια του σχίσματος, που όλο και πιο πολύ παίρνει την μορφή της αντιστροφής μεταξύ θεωρίας και ζωής.
Ο νους αναπτύχθηκε σαν συγκαλυμμένο μίσος απέναντι στην φύση, αλλά και την ψυχολογική πραγματικότητα, που θα αποκάλυπτε την αιτία της μειονεξίας, και που θα έφερνε στο φως την νόθα καταγωγή του νου και των επινοήσεων, που θα αποκάλυπτε ότι πρόκειται για ένα φάντασμα στην φύση. Είναι ένας σαιξπηρικός Εδμόνδος.

Η σκέψη λοιπόν γίνεται μια μορφή αφασίας απέναντι στη ζωή και την απλότητα- όχι την απλοϊκότητα που είναι μια ιδιαίτερη αφασία.
Το ίδιο συμβαίνει και για το σεξ που είναι μια αφασία απέναντι στη φύση αρχικά. Αργότερα σαν αποτέλεσμα της καλλιεργημένης κοινωνικής μειονεξίας έρχεται μια ψυχολογική πλεονεξία ναρκισσιστική που καταστρέφει την κοινωνία ως επινόηση.
Αν λοιπόν ο άνθρωπος πορεύτηκε με τόση ‘‘επιτυχία’’ στον δρόμο της πλεονεξίας, το’ κανε γατί δεν πέτυχε να απαλλαχτεί από τον εσχατολογικό υπαρξισμό και την φύση.

Πρώτα απ’ όλα γιατί οι νόμοι της φύσης αποκλείουν κάθε ουσιαστική δραπέτευση, γιατί είμαστε από τα υλικά της και δεύτερο γιατί υπάρχει ένας δυαδισμός μοντέλων που πυροδοτεί την σχιζοειδή κρίση μας.
Ας έρθουμε πιο σταθερά στο θέμα μας. Ο διχασμός θεωρίας και πράξης, η ευφυής μεθοδολογικά αλλά βλακώδης στον στόχο της, καλλιέργεια της παρέκκλισης του νου από την πράξη είναι υπεύθυνη, καθολικά σχεδόν, για κάθε κρίση στην σχέση του κόσμου με τα ιδανικά.
Οι επινοήσεις του απραξιακού νου ήταν πολλές και βλακωδώς μοιραίες, (όπως αυτές που αναφέρονται στην έννοια της στενότητας). Ο βίαιος νους που θέλει να αναδείξει μια πλασματική ισχύ ευφυολογεί, παράγει την εντύπωση της σφοδρότητάς του, δημιουργεί έννοιες σαρωτικές και σχήματα λόγου ένοπλα, για να απελευθερωθεί από την ευθύνη της βιολογικής προσγείωσης της πράξης και της ζωής, από την ευρύτητα της πραγματικότητας και την πραγματική διάκριση.

Κτίζει μνημεία Ιωβηλαίου της απραξίας.
Ακόμα και στην κοινωνική παραγωγή της ανθρώπινης ζωής, ισχύει η επιταγή παραγωγής κατά κυριολεξία διά της απραξίας.
Ο κόσμος δεν σήπεται μόνον στην άνεσή του, αλλά και με την κριτική, μια κριτική που κρύβει την απραξία πίσω από την βία.
Έτσι λοιπόν ο κόσμος θα περάσει υποχρεωτικά από την κρίση των καρπών και της πράξης, από την κρίση της αλήθειας και έτσι θα προστεθεί σκοτάδι για να φανεί πού υπάρχει πραγματικό φως.
Όλα τα εφήμερα θραύσματα της διανόησης δεν έχουν το κλασσικό φως, ακόμη και αν κλασικίζουν.

Τα ηφαιστειακά αποστήματα της γήινης μειονεξίας, που πέταξαν μύδρους φωτισμένους από την θερμοκρασία του μίσους, θα γίνουν σε λίγο γνωστά σαν αποκαΐδια, σαν σκοτεινές πέτρες φόβου.

Αυτή ήταν η ασθένεια τόσο των άκριτα υπέρμαχων όσο και των επικριτών του μαρξισμού.
Σκέφτεστε τον φόβο των ιατροδικαστών της ιστορίας, που αναφαίνονται για πολιτικούς φόνους – πέθανε ο Μαρξ ή πέθανε ο Χριστός κτλ. Κι είναι τόσο αντιφατικές οι γνώμες των ιατροδικαστών.

Δεν διακρίνουν αν πέθανε στην πραγματικότητα ένα φάντασμα, γιατί έχουν μίσος για τους πραγματικούς δημιουργούς, γι’ αυτούς που απαλλάχτηκαν απ’ την μειονεξία τους.

Δεν διακρίνουν ότι η αντίθεση φιλελευθερισμού και σοσιαλισμού δεν είναι πραγματική, γιατί κανένας δεν υπάρχει, αλλά επινοήθηκε μια νοητική αντίθεση, για να μεταθέσει την απραξία του νου σε σύγκρουση, σε αντίθεση πραγματικοτήτων.

H διάθεση των “ιατροδικαστών” να βλέπουν το παρελθόν σαν νεκρό είναι διάθεση να δουν τον μηδενισμό της ιστορίας, τον μηδενισμό του μέλλοντος, τον θρίαμβο του νεκρού σημείου, της απραξίας – παράλληλα δραματοποιούν την απραξία και της προσδίδουν γοητεία πράξης.

Δεν άκουγαν μέχρι τώρα πως ο υπαρκτός σοσιαλισμός ήταν μια σοσιαλιστική οργάνωση του καπιταλισμού, ήθελαν να τον ταυτίσουν με το ένα από τα δύο. Στα ιδεολογικά θέματα επιτάσσουν απλοϊκότητα, έναν λαϊκισμό που θα τους χαρίσει επιρροή σ’ αντιστάθμισμα της απραξίας τους. 

Ακόμα η πολιτική, σαν ανταύγεια της πονηρής σκέψης, έγινε επάγγελμα των θαυματουργών της απραξίας, αυτών που τα κάνουν όλα χωρίς να κάνουν τίποτα. Κάνουμε κριτική στους κριτές, όχι για να συνεχίσουμε το προσοδοφόρο επάγγελμά τους, αλλά σαν αντιστάθμιση ενός γελοία επιχειρούμενου εντυπωσιασμού, μιας υπεραξιακής αναγωγής των γεγονότων της ιστορίας στην επιβράβευση της σκέψης.

Θέλουν να δεχτούμε μετά από την κριτική τους και την φυσικότητα της πλάνης που κατέκριναν, έτσι για να ξεχαστεί ότι έκριναν ένα φάντασμα ή για να διαβεβαιώσουν με την πολιτική της σκέψης ότι η σκέψη είναι φυσική, είναι φύση.
Επικίνδυνη η πολιτική της σκέψης, αλλά και η σκέψη της πολιτικής, όταν προσφεύγουν στο θράσος της ρητορείας.
Οι ρήτορες είναι ανίκανοι να απλώσουν την σκέψη πέρα από τον εντυπωσιασμό, είναι νιτσεϊκοί, με βαθιά ανικανότητα για κοσμοθεωρητική ενάργεια, για συναισθηματική υπευθυνότητα στην αναζήτηση της γνώσης και της πράξης.

Δυστυχώς με τον πληθωρισμό της εκκεντρικής πολιτικής σκέψης συμβάλλουν στην καλλιέργεια μιας λαϊκιστικής αντιπάθειας στην σκέψη, σε μια απλούστευση, πού μπορεί να γίνει όπλο δεσποτισμού.

Πέρα από αυτό η διανόηση έχει μπλοκάρει όλους τους δρόμους της κριτικής, μη αφήνοντας χώρο στον υγιέστερο παράγοντα αξιολόγησης, στο πραγματικό αίσθημα ευθύνης – ένα αίσθημα που εξαφανίζεται όλο και πιο πολύ καθώς η ερήμωση προχωράει.
H λύση θα βρεθεί μόνον αν υγιείς διανοούμενοι αναγνωρίσουν την ανεπάρκεια του νου συνειδητά, την μειονεξία απέναντι στην παγκόσμια ανάγκη, όχι σαν επιβεβαίωση της ανάγκης του νου για μια νέα επέκταση, αλλά σαν ανάγκη για την προσφυγή σε μια νέα ανθρώπινη και παγκόσμια αρχή.
Και εδώ πάλι προσοχή στις μιμήσεις, προσοχή στην γοητεία των ναρκωτικών του νου που χρησιμοποιούν πολλοί απλουστευτές, που έχουν περάσει πιο εύκολα μέσα από παραθρησκείες και θρησκείες, αλλά και, σε λίγο, μέσα από την πολιτική.

H μόνη βοήθεια, που μπορεί να δοθεί από την σκέψη στην θεραπεία της παγκόσμιας ανάγκης, βασίζεται στην ψυχολογική κατανόηση του γίγνεσθαι της πολιτικής και όχι στους στόμφους της κριτικής.
Ας έρθουμε όμως και με πιο συγκεκριμένη αναφορά στις ευθύνες της σκέψης, ευθύνες που, αν και είναι ίδιες, είναι δραστικές σε τόπους και συνθήκες.
H μαζική παιδεία μέσα από το πανάρχαιο κίνητρο της σκέψης έφερε “απελευθέρωση από την αίσθηση προσωπικής ευθύνης” και αυτό το ενσωμάτωσε και ο μαρξισμός. Έτσι χαλάρωσε ο συμβιωτικός τόνος στην ανθρώπινη κοινωνία και ταυτόχρονα νομιμοποιήθηκε η εκκεντρικότητα.

Όλως παράδοξα ο συνδυασμός κινήτρου και ανάπτυξης της σκέψης την έφερε στα όρια της αυτοκαταστροφής και αυτό το βλέπουμε στην κατάσταση της νεολαίας σε συνύπαρξη με το γιγαντιαίο πληροφοριακό και εκπαιδευτικό σύστημα.
Ταυτόχρονα η μαζική παιδεία – και το κακό δεν βρίσκεται στην μαζικότητα με κανένα τρόπο, αλλά στον χαρακτήρα της- έθρεψε το βαμπίρ της απραξιακότητας του ανθρώπου, της χρήσης της συνείδησης και της κριτικής σαν ναρκωτικού φυγής, την αποσωματοποίηση του είναι, ενώ παράλληλα άλλα κομμάτια του ψυχισμού ενσωματώνονταν σε αναγκαστική, τυφλή και ηλίθια συμμετοχή σε ένα παρανοϊκό περιβάλλον.

Όλα αυτά στην Δύση ήταν εναρμονισμένα με το μοντέλο οικονομίας και διοίκησης. Στον υπαρκτό σοσιαλισμό όμως διακηρύχτηκε με πείσμα η άρνηση ύπαρξης αυτών των φαινομένων και έγινε προσπάθεια παραισθητικής βεβαίωσης ότι η πραγματικότητα ήταν διαφορετική από αυτήν που ήταν.

Ο νους εδώ μ’ έναν σπάνιο τρόπο θέλησε να εκτοπίσει ολότελα την πραγματικότητα με τις διαβεβαιώσεις – η διαβεβαίωση έγινε μέσο για την αυθεντία της απραξίας.

Αυτό το ‘‘ολότελα’’ μαζί με το είδος της διαβεβαίωσης και φυσικά τις πραγματικές αρχικές κατακτήσεις της Οκτωβριανής Επανάστασης και τις αντικειμενικές συνθήκες είναι τα μόνα στοιχεία, που μπορούν να διαχωρίσουν Ανατολή και Δύση. Αλλά δεν πρέπει να αναγνωρίζονται, γιατί Τέρατα και Σημεία έγιναν και στην Δύση – Βιετνάμ, Λατινική Αμερική, Μέση Ανατολή, εθνικές συγκρούσεις – Φιλιππίνες, Χιλή, H.Π.A., ναρκωτικά, δολοφονίες, μακαρθισμοί, κ.τ.λ., με ίδια και περισσότερη λαμπρότητα φρίκης, με φτώχεια εν μέσω αφθονίας.

Το ‘‘ολότελα’’ κυνηγήθηκε από τους μαρξιστές, όπως η απελευθέρωσή τους από το αέναο της εξέλιξης, από την παραπέρα έρευνα της θεωρίας και της πράξης, όπως η τυφλότητα που απαλλάσσει από τα προβλήματα της όρασης.
Το ‘‘ολότελα’’ ήταν η απελευθέρωσή τους κατά φαντασία από ιστορικές αγωνίες, δύσκολους ρόλους κ.τ.λ.. Και φυσικά όταν έρχονταν στην εξουσία, η ευκολία της φαντασιακής προβολής και της εκλαΐκευσης της σκέψης γινόταν ανυπόφορη.

Μια μέτρια σκέψη αποδεικνύει την σκέψη σαν φυσική σταθερά που δεν επιδέχεται γίγνεσθαι. Ας βάλουμε βέβαια και τον αυτοκαταστροφικό παράγοντα της σκέψης, το φόβο ότι η σκέψη μπορεί να ατενίσει την συλλογική μειονεξία, ‘‘την γύμνια του βασιλιά’’, και τότε να!, προσβάλλει αυτό το επιτευγμένο όνειρο, την φοβερή ευκολία της διαβεβαίωσης, την εξουσία.

Ας δούμε με ειλικρίνεια αυτές τις παρεκκλίσεις και ας καταλάβουμε πως οι παρεκκλίσεις των Χόνεκερ, Ζίβκωφ, Τσαουσέσκου, Μπρέζνιεφ κ.τ.λ., δεν ήταν άλλο από το ότι σαν άνθρωποι δεν είχαν πειστεί για την ευτυχία, που μπορεί να προσκομίσει στον άνθρωπο ο σοσιαλισμός.

Αυτοί, ακόμα και αν είχαν εξουσία απεριόριστη, – και την είχαν – θα την είχαν μη ονοματιζόμενη προσωπικά – τι αντίφαση πάλι και αυτή! Πίστευαν στην μεταφυσική αξία του χρήματος, ότι συσσωρεύει την ζωή τους. Μισούσαν την εργασία, γιατί παραπέμπει έξω από την ηλίθια σκέψη στην ζωή, και γι’ αυτό συσσώρευαν άνεση και κάθε σύμβολό της.

Και επειδή πραγματικός άνθρωπος είναι αυτός που ζει άσχετα με τη μόδα, εμείς θα πούμε πως έχουμε εμπειρία εθελούσιας σοσιαλιστικής εργασίας, που ενοχλείται από τα παρείσακτα φαντάσματα και πως η ομορφιά του σοσιαλισμού δεν πέφτει, επειδή μερικοί πυγμαίοι ηθικής (χωρίς ίχνος ρατσισμού για τον σωματότυπο των πυγμαίων) κατέρρευσαν από την εσωτερική τους μικροπρέπεια.
Μας είναι γνωστή η τυπολογία της παράνοιας και του πολιτικού καριερισμού σ’ Ανατολή και Δύση, Βορρά και Νότο. Συμφωνούμε με τον φιλελευθερισμό ως τον ωφελιμισμό του Μίλλ.

Την κρίση της Δύσης μόνο τρεις αιτίες την κρύβουν και παραπέμπουν σε σύντομο μέλλον: η συσσωρευμένη ένταση της κρίσης στην Ανατολή, το σπάσιμο του τείχους της σιωπής και η κερδοφόρα εισβολή κεφαλαίων στην φτώχεια.

Όμως είναι τόσο ισχυρή η εξωοικονομική κρίση που συσσωρεύεται, που θα μετατρέψει και τα πλεονεκτήματα σε μειονεκτήματα.

Θεωρητικές και πρακτικές παρεκκλίσεις από τους μαρξιστές υπάρχουν πάρα πολλές. Ανάμεσα σ’ αυτές θα σημειώσουμε την γραφειοκρατία, την απολυτότητα της θεωρητικής βεβαιότητας και φυσικά τα ιστορικά λάθη, που έδειχναν ιδιοσυγκρασιακή ανεπάρκεια των ηγετών.
Το μεγαλύτερο ιστορικό λάθος ήταν η πολιτική τακτική που βασίστηκε στην ανασφάλεια για την σταθερότητα της επιρροής του ιδανικού τους στην μάζα.
Την ανασφάλεια αυτή την μετέτρεψαν στο μεγαλύτερο στρατηγικό λάθος και πραγματικά τώρα, αν δεν αλλάξουν άμεσα, χάνουν όχι μια από τις μεγαλύτερες μάχες τους, αλλά τον πόλεμο.
Να αλλάξουν;! Όχι βέβαια απλώς τακτική, αλλά τα αίτια της κατάντιας και όχι με στόχο μια παγκόσμια κυριαρχία που είναι άπιαστη ουτοπία.
H πόλωση έκανε πιο προσεχτικό τον δυτικό κόσμο, δεν έδωσε την ευκαιρία ναχρησιμοποιηθούν οι δικές του κρίσεις, και φάνηκε σαν αυτές να συνδυάζονταν με τη διεθνή σύγκρουση με την πόλωση του ψυχρού πολέμου.
Δημιουργήθηκε φοβία για τα ίδια τα ιδανικά και οδήγησε σε μεθόδους εξουσίας τυραννικές – ο σοσιαλισμός φάνηκε σαν μαντρί και διαβεβαίωνε τον κόσμο ότι δυνατότητα αλλαγής δεν υπάρχει. Βέβαια κανένας λαός δεν θέλει έναν στατικό παράδεισο, όταν μάλιστα μυρίζεται και την κόλαση στην μέση.

Ανθρωπολογικά ο σοσιαλισμός και η κρίση του γιγαντώθηκε από πολιτική τερατογονία, βασιζόμενος στην ψυχολογική κλειστότητα και στον εξισωτικό φθόνο και όχι στην εξελικτική αδελφοσύνη.
H πόλωση κατέστρεψε και την εσωτερική ζωή του συστήματος, οδήγησε στην ανάγκη διαβεβαίωσης ότι πολεμάνε για ένα ήδη κατακτημένο ιδανικό και δεν επέτρεψε το όραμα στους λαούς ότι αγωνίζονται για μια μελλοντική κοινωνική ομορφιά.

Σε γενικές γραμμές η πόλωση σήμανε ότι, επειδή δεν μπορούν να πείσουν, προσπαθούν να ντοπάρουν και, επειδή δεν είναι σίγουροι ότι θα καταφέρουν να ντοπάρουν, όταν διαθέτουν εξουσία, την απολυτοποιούν, μήπως και η οικονομική αναποτελεσματικότητα δημιουργήσει διαρροές.

Αλλά μεγάλο λάθος της μαρξιστικής διανόησης είναι η άρνηση του ρόλου του ατόμου και της ηγεσίας.

Λάθος που ξεκίνησε και από στρατηγικούς αλλά και από ιδεολογικούς λόγους. Δύσκολα μπορεί να προτείνει κανείς ισότητα αναγνωρίζοντας ατομικές διαφορές, όταν ξέρει ότι τα επιχειρήματα αυτά θάναι δυσνόητα από τις μάζες και δύσκολα μπορεί να πείσει τις μάζες ότι η κοινωνική δικαιοσύνη θα τηρηθεί, αν υπάρχει πολιτική ηγεσία μη μαζική. Άλλο βέβαια το αν, και πότε, δεν ήταν η πολιτική ηγεσία μη μαζική.
Έτσι εξ αιτίας όλων αυτών, αλλά και σαν ιδεολογικό αναβολικό, αντίστοιχο με τα θρησκευτικά, ή εξ αιτίας της προοπτικής να ηγηθεί κάποια μέρα κάθε αστός του πλούτου της υδρογείου, επινοήθηκε η δικτατορία του προλεταριάτου.
Όχι βέβαια τόσο συνειδητά υστερόβουλα, αλλά και για να καλύψει πρόχειρα το κενό εξουσίας λόγω μιας ανατροπής. ‘Έτσι σύντομα όλοι αισθάνονταν την πολυπόθητη αυτοδιοίκηση προ των πυλών.
Το ‘‘εμείς’’ πού ‘λεγαν όλοι έγινε ‘‘εγώ’’ από τον Στάλιν. Είναι αλήθεια ότι για τον Λένιν ίσχυε μεν το ‘‘εμείς’’, αλλά παρέμεινε ο Λένιν, ενώ για τον Στάλιν ίσχυε μόνο το ‘‘εγώ’’. 
Αληθεύει πως, άσχετα από συστήματα, τα φιλόδοξα άτομα κατακτούσαν συχνά την εξουσία. Όμως εδώ η εξουσία δεν αναφερόταν ότι ήταν προσωπική. Δυσεπίλυτα πρωτόγονα συμπλέγματα μέσα από τις δύσκολες συνθήκες απέκτησαν κυριαρχία.
Είναι βέβαια και το αδύνατο του να υπάρξει η δικτατορία του προλεταριάτου, γιατί το προλεταριάτο δεν είναι ανιδιοτελές ούτε και γίνεται εύκολα και έτσι επήλθε ‘‘δικτατορία επί της δικτατορίας του προλεταριάτου’’.
Και τελικά, μετά από χρόνια ανομολόγητης αρχής, εξουσίας και επιρροής, ο Λένιν ομολογεί, αλλά η ομολογία της διαθήκης του για το πρόβλημα και τον ρόλο της προσωπικότητας του Στάλιν δεν βρίσκει αυτιά να γειωθεί, είναι απίστευτος κεραυνός εν αιθρία. Από αυτή την πατροναρισμένη ανυπακοή στον ηγέτη παραμορφώνεται η ιστορία ενός αιώνα.
Να λοιπόν πολλαπλά ο ρόλος του ηγέτη, ο ρόλος της προσωπικότητας στην ιστορία, που συχνά ξεπερνάει τον ρόλο των μαζών.
Γελοία συνύπαρξη αντιφάσεων σφραγίζει την παραπέρα πορεία, που είναι συνάμα και τραγική.
Ο ρόλος του ατόμου δεν υποβαθμίστηκε από τον μαρξισμό μόνον μέσα στην ηγεσία, αλλά και στην διαδικασία μεταμόρφωσης της καθημερινής ζωής. “Ίσως ακόμα περισσότερο εδώ ο μαρξισμός δεν είχε όραμα για την καθημερινή ζωή των ανθρώπων, ώστε να μην αναρωτιούνται τι θα γίνουν ‘‘χωρίς τους βάρβαρους’’. Την απουσία αυτή του οράματός τους την κάλυπταν αρχικά οι επιτακτικές ανάγκες πολιτικής επιβίωσης. Μετά όμως τον ρόλο ανέλαβε η γραφειοκρατία και η τυραννία. Αυτά παθαίνει κανείς όταν είναι γενικολόγος και ελάχιστα στοχαστής.

Τέτοια απουσία οράματος και μεγαλύτερη υπάρχει στον Δυτικό κόσμο. Όμως εκεί υπάρχει ο αυτοπροσδιορισμός μέσα στη τυφλότητα, η ψευδαίσθηση αυτοπροσδιορισμού. Έτσι, ενώ στην Δύση είναι μεθοδευμένη η χρήση της αυταπάτης, στην Ανατολή είναι η χρήση της διαβεβαίωσης. H πρώτη διαρκεί περισσότερο, γιατί, για να ανατραπεί, χρειάζεται αλλαγή των ατόμων και οριακή κρίση.

H γραφειοκρατία είναι μια ιεροτελεστία της απραξίας, η ανακύκλωση του τίποτε, που φυσικά έχει μορφές, και μάλιστα πολύ ισχυρές, και στην Δύση. Το θεωρητικό γήρας του μαρξισμού αποδείχτηκε από τα πιο τρωτά σημεία του και το ότι διατήρησε την γοητεία του οφείλεται στην γρήγορη είσοδό του σε μητροπολιτική εξουσία. Ο μαρξισμός γεννήθηκε γέρος όπως ο Λάο Τσε, που ο θρύλος τον θέλει να γεννήθηκε στα εβδομήντα του. Βιάστηκε για το τέλος, θέλησε να κινηθεί όχι με τους πιο αργούς αλλά βαθείς ρυθμούς της ανθρώπινης καρδιάς, αλλά με τους εγκεφαλικούς ρυθμούς της βιομηχανικής εποχής. Γέρασε από τα πολλά ρήγματα και ίσως, αν ξεκίναγε με την γοητεία της νεότητας, θα κυρίευε τον κόσμο. Στην πλάτη του βάρυναν οι αποτυχίες όλων των κοινωνικών αγώνων της ιστορίας κι έτσι είδε με καχυποψία ότι δεν ήταν ακριβώς όπως αυτός αυτοπροσδιορίστηκε.Έχασε φίλους, δεν είχε φίλους. Έναν αιώνα μετά έβρισκε στην Λατινική Αμερική έναν φίλο, τον χριστιανισμό. Έχασε το τραίνο της οικολογίας, έχασε τους στοχαστές όπως ο Αϊνστάιν και ο Σβάιτσερ, έχασε παρακαταθήκες κλασσικής σκέψης.

Όμως δεν μπορεί κανείς να μην αναγνωρίσει την επιμέλειά του στο να αποκαλύψει τις προθέσεις του πλούτου, την κιβδηλότητα της ζωής, και να σκύψει πάνω στους δυναστευμένους με ένα ρίγος ηρωικής δικαιοσύνης και ανθρωπισμού μέσα από τις αληθινές ηρωικές φυσιογνωμίες του όπως τον Μαρξ, την Ρόζα Λούξεμπουργ, τον Λένιν, τον Τρότσκι, τον Τσε Γκεβάρα, κ.τ.λ. Αν θέλουμε ναανοίξουμε μια βίβλο εγκλημάτων, πρέπει να ανοίξουμε και μια βίβλο αγαθοεργιών. Να τελειώσουμε και με τον ολοκληρωτισμό της σκέψης του Δυτικού κόσμου για τον Ανατολικό.
Και ταυτόχρονα ο μαρξισμός πρέπει να αναγνωρίσει μεγάλους ηγέτες τις ανθρωπότητας σε τόπους, χρόνους και τομείς με τους οποίους οι σχέσεις του είναι εμπόλεμες.
Ο μαρξισμός του Στάλιν, που υπέγραψε στο ίδιο χαρτί με τον Ρίμπεντροπ και τον Χίτλερ τον διαμελισμό της Πολωνίας, έχει πολλά να αναγνωρίσει σαν συνεισφορές για την ανθρωπότητα στο πρόσωπο του Ρούσβελτ και στο πρόσωπο του Ουΐνστον Τσώρτσιλ.

Πρέπει να πάψουν οι γελοιότητες όπως: αστός ο Αϊνστάιν, αστός ο Μότσαρτ ή ο Μπετόβεν, αντιδραστικός ο Χάιζενμπεργκ, κ.τ.λ.

Είναι καιρός ένα ανθρωπιστικό όραμα να συμφιλιωθεί με κάθε καλή θέληση, να ανοιχτεί στην ομορφιά, να αισθανθεί την θαυμασιότητα της ύπαρξης, να απαιτήσει την χαρά της γνώσης και της δημιουργίας, και δεν χρειάζεται εκείνο το αισχρό του Ρίτσου για τον γλυκό ήχο που βγάζουν οι ερπύστριες των Σοβιετικών τανκς.
Δυστυχώς οι λαοί ενέχονται ανείπωτα για ανωριμότητα και ιδιοτέλεια.
Τώρα στην στιγμή της ευκαιρίας τους δεν ξέρουν πως να πορευτούν. Δεν ξέρουν ποιό είναι το σωστό, όταν φύγει ο φόβος. Αλλά γι’ αυτό είναι υπεύθυνος και ο μαρξισμός, άσχετα από τον Μαρξ που’ χε προειδοποιήσει σε πολλά σημεία για τα εκτρώματα του μέλλοντος, και ας ορύονται ταγμένοι απολογητές της κοινωνικής αλλοτρίωσης. Λάθη έκανε, και μεγάλα, όχι όμως αυτό.
Οι παθήσεις του μαρξισμού, αλλά και οι παθήσεις του φιλελευθερισμού είναι ανθρώπινες παθήσεις. Αν δεν το καταλάβουμε αυτό, αρνούμαστε τον ανθρώπινο παράγοντα. 
Λάθη γίνονται και θα γίνουν και στον δρόμο του εκδημοκρατισμού, όμως η ανάγκη του είναι φανερή. Πρέπει να καταλάβουμε πως η ανθρώπινη κατάσταση πορεύεται με απελευθερωτικές ισορροπίες και όχι με χαλκευτικές πολώσεις και ανισορροπίες, που εμφανίζονται μόνο σε τραγικά τρίστρατα κάθαρσης. 

Η εκπαιδευτική αποτυχία του μαρξισμού στην προσέγγιση των εθνών, των θρησκειών, αλλά και του πολιτισμού, είναι ορατή. Αποτυχία όχι και τόσο ηθική, αλλά προσεγγιστικής κατανόησης και ακριβούς εμπλουτισμού.

Είναι καιρός για ανθρώπινη ψυχή και δημιουργική ηρωικότητα στην Κοινοπολιτεία και τις Ανατολικές χώρες.
Η χαρά της ιστορίας μπορεί να οπλίσει με παραγωγικές και δίκαιες αποφάσεις και πράξεις, τις χώρες αυτές. Θα ρωτήσει κανείς πώς θα ανέβει το βιοτικό επίπεδο. Δεν υπάρχει καλύτερο κίνητρο από το όραμα, αυτό το έδειξε η ιστορία των λαών. Οι χώρες αυτές μέχρι τώρα δεν ήταν πρωτοπορία, τώρα μπορούν να γίνουν, αν ξεπεράσουν πικρίες και ιδιοτέλειες και αν κατακτήσουν την κοινωνική αδελφοσύνη και δικαιοσύνη. Και αυτό είναι μια ουτοπία. 

Ένα άλλο τραγικό σφάλμα του μαρξισμού, που βασίστηκε σε ελλιπή επιστημονικότητα, είναι η παραγνώριση του οικολογικού προβλήματος. 
Ο βιομηχανοκεντρισμός του νέκρωσε τις ευαισθησίες του και επέτεινε τον επικίνδυνο ανθρωποκεντρισμό. Τίποτε δεν μας λέει ότι, και αν ακόμα απουσίαζε ο διεθνής βιομηχανικός και οικονομικός ανταγωνισμός, τα πράγματα θα’ταν διαφορετικά. Η γραφειοκρατική και η ανθρωποκεντρική σκέψη ποτέ δεν μπορεί να είναι οικολογική. 
Ωστόσο μια μεγαλύτερη οικολογική ιδιοσυγκρασία από την Ρόζα Λούξεμπουργκ, όπως δείχνουν τα προσωπικά της γράμματα, δεν μπορεί να υπάρξει εύκολα μεταξύ των σημερινών οικολόγων. Και πάλι η ιστορική προσωπικότητα, όλοι θέλουν να την έχουν και όλοι την μισούν. 
Πόσοι βέβαια μπορούν να αναγνωρίσουν την επιβολή από τις μάζες ενός προσωπείου που κρύβει την πραγματικότητα; Στιγμές μυστικιστικού βιώματος αναδεικνύονται σε προσωπικά γράμματα του Μαρξ, ή στις εκρήξεις βιώματος παγκόσμιας στοργικότητας του Λένιν στο άκουσμα της μουσικής του Μπετόβεν. Ίδιες καταστάσεις συναντάμε στον βιβλικό Αβραάμ Λίνκολν ή τον Ρούσβελτ. 

Αυτή η πλευρά κρύβει τα κίνητρα, και, αν θέλουμε να κρίνουμε, πρέπει να ρίξουμε περισσότερο φως, κάτι που αρνείται δυστυχώς ο μαρξισμός, στη ζωή όχι μόνο των ηγετών, αλλά και των απλών ανθρώπων. Αλλά πώς να φτάσουν τα αντανακλαστικά του Παβλώφ την ποίηση αυτή χωρίς να την σκοτώσουν, πώς να οραματιστούν και να προτείνουν μια άλλη καθημερινή ζωή στο πενταετές; Όταν λοιπόν οι άνθρωποι αφυδατώνονται ψυχολογικά και γερνάνε με τους σελιδοδείκτες στις φυλλάδες του δογματισμού, θα ψάξουν για κάθε σύγχρονη μορφή οπίου.
Η διανοητική ‘‘ποτοαπαγόρευση’’ του Ανατολικού κόσμου έθρεψε το κυνήγι της γοητείας και δυστυχώς πολλοί συγχέουν τον εκδημοκρατισμό στην Ρώσικη ζωή με τις εκδηλώσεις της εκτίναξης του πιεσμένου ελατηρίου. Ας είναι καλά το δημοσιογραφικό (μόδα, sex shop, χούλιγκαν, guru κτλ). 
Όλα αυτά τα παραθέτουμε εδώ, γιατί ήταν απόρροιες θλιβερές ενός δογματισμού επιβεβλημένου και φυσικά όχι επειδή δεν υπάρχουν στην σιωπηλά άγρια και ωμή Δύση. Το κρίμα ήταν ότι στην Ανατολή, ενώ μπορούσαν να αποφευχθούν, δεν αποφεύχθηκαν. 

Και τώρα η διανόηση, ενώ είχε την ευθύνη μιας κλειστής κοσμοθεώρησης, πορεύεται στην άλλη άκρη του εκκρεμούς, την εκκεντρικότητα, την άρνηση της κάθε σύνθεσης, αποτελώντας φορέα χάους και ποικίλου ετσιθελισμού. 
Αυτή η έκρηξη μπορεί να μοιάσει με τους καρκινικούς ρυθμούς ανάπτυξης ενός καταπιεσμένου οργανισμού, που θα αναδείξουν μια πλήρη ανικανότητα. 
Ασχοληθήκαμε πολύ με την μαρξιστική σκέψη, γιατί παρέχει ένα πεδίο προβληματισμού, που θα αναβιώσει εν μέρει από τις αποτυχίες του καπιταλισμού, δείχνοντας την αντιστοιχία της σκέψης και της πράξης. Η διανόηση της ανθρωπότητας για χρόνια ήταν αριστερή, η πράξη ήταν καθαρά δεξιά. Αυτός ο δυϊσμός πρέπει να επισημανθεί.
Παράλληλα όμως και ο Δυτικός εξωραϊσμός της Δημοκρατίας, η μυθοποίηση της καλοσύνης των ανθρώπων και άλλα φαντάσματα είναι πλούσια στη Δύση σαν η ψευδής ωραιότητα, η συγκάλυψη και η εμμεσοποίηση. Καλή είναι η δημοκρατία αλλά χρειάζεται περισσότερη ελευθερία. 

Η διανόηση, ακόμα και όταν υπηρετεί την πράξη, βοηθάει στην συγκάλυψη της ανθρώπινης φύσης, διαμορφώνει ένα σύμπλεγμα όπως για παράδειγμα αυτό της κοινωνικής οργάνωσης της αντικοινωνικότητας, δομές που οχυρώνουν και τελειοποιούν τη σχέση της φύσης μας με τον εαυτό μας και τον κόσμο. Ο νους είναι οργανωμένη θέληση για δύναμη και επιβολή. 

Ευχόμαστε τα παθήματα της αριστερής σκέψης να γίνουν μαθήματα για όλους και η διανόηση να βαδίσει την ατραπό της ισορροπίας, της μετροέπειας και της καλοσύνης.

Ιδιαίτεροι κίνδυνοι που παίρνουν ανθρωπολογικές διαστάσεις βρίσκονται στην σχισματική ανάπτυξη μεταξύ νου και αισθαντικότητας. Αυτή η εσωτερική κρίση μπορεί να βυθίσει το είδος στην κόλαση. Ο κόσμος μπαίνει σε περίοδο όπου οι ευθύνες της σκέψης και του συναισθήματος μεγαλώνουν και η θέση τους γίνεται κατά πολύ δυσκολότερη.

Ιδιαίτερη προσοχή θέλει η εποικοδόμηση πάνω στο λόγο. Ο λόγος εκτονώνει όλες τις διαφορές με στείρο τρόπο και αναιρείται η εποικοδομητική λειτουργία της ελευθερίας και της διαμάχης.

Σήμερα η διανόηση πορεύεται στην αναίρεσή της μετά από πολλές παλινωδίες. Αν η μάζα έχει συγκρατήσει την νοημοσύνη της και την ευθύνη της, τότε ο ναζισμός δεν θα προβάλει σαν η μόνη πράξη του μέλλοντος. Δυστυχώς η ανθρωπότητα βρίσκεται υπό νοητική ανάπτυξη χωρίς ήπια σύνθεση και έτσι η ανταγωνιστικότητα των εποικοδομημάτων της μαζί με τα σκουπίδια του νοητικού πληθωρισμού την εκθέτουν σε κίνδυνο. Χρειάζεται μια γερή δόση φιλίας στην ανθρώπινη σκέψη, χωρίς μια εκτυφλωτική και άνοη αδημονία που αδικεί τα πολλά καλά και τις ουσιώδεις επιτεύξεις του σήμερα σε ελευθερία και ευτυχία.

Γιάννης Ζήσης, Aπόσπασμα από το βιβλίο “Ειρήνη και Διανόηση”, 1996, Σενέκας – 21ος αιώνας

(solon.org.gr)